LAB, ESK, STEILAS, EHNE, HIRU sindikatuak eta Etxalde mugimendua mobilizatu ziren atzo Bilbon, Plaza Eliptikotik The Artist hotelera. Bertan, Confebaskek jardunaldi batzuk egin zituen «Euskadiko lan-absentismoaren berrikuspena eta azterketa» izenburupean. Horrela, euskal patronalak lan-absentismoari buruz egindako "diskurtso faltsua" salatu zuten erakundeek.

Confebaskek antolatutako jardunaldia egin den hotelera iritsi direnean, mobilizazioan parte hartu duten langileek eserialdi bat egin dute lurrean, eta minutu bateko txistualdi ozen bat eskaini diete patronalaren jardunaldian parte hartu dutenei.

Gainera, patronalaren diskurtso faltsua ez onartzeko eskatu diote Jaurlaritzari, eta Mikel Torres Ekonomia, Lan eta Enplegu lehendakariordeak Confebaskek antolatutako jardunaldietan parte hartu izana gaitzetsi dute.

Hilabeteak daramatzagu patronalaren kanpaina "ederki orkestratu" baten aurrean, eta oso mezu argia du: "Langileok bajak hartzen ditugu alfer eta alferrak garelako, eta beste baimen mota batzuez baliatzen gara lan egin nahi ez dugulako". Confebaskek antolatutako jardunaldia absentismoaren inguruko "diskurtso hori indartzeko ekimen berri bat" da.

Absentismoaren barruan sartzen dira bajak, amatasun- edo aitatasun-baimenak, lizentziak, grebak, jarduera sindikala eta abar.

Deitzaileen ordezkariek «fake news» kanpaina baten protagonista izatea leporatu zioten patronalari. Azaldu zutenez, enpresek eta haien mutualitateek hainbat neurri bultzatu dituzte urteetan absentismoaren aurka, hala nola ohiko bajen kontrola mutuen esku uztea edo enpresa espezializatuak erabiltzea ohiko bajak fiskalizatzeko. Azpimarratu zutenez, neurri horiek guztiek absentismoa areagotzea baino ez dute ekarri, eta enpresek badakite, prebentzioa bermatuz, lanpostu osasungarriak sortuz, bajen kopurua nabarmen jaitsiko litzatekeela.

Confebasken kanpaina horren atzean, "langileek urteetan beren borrokaren bidez lortutako eskubideen aurkako jarrera dago, eta patronalak baimenak, lizentziak eta abar murriztea bilatzen du". Azaldu zutenez, familiako medikuen eskumenak ere ezabatu nahi dira, ohiko bajen aurrean, langileak beren lanpostuetara bidaltzeko, gaixorik egonda ere. «Beraz, haren boterea areagotzea da asmoa, eta hori da horren guztiaren atzean dagoena. Horretarako, ezinbestekoa zaie osasun publikoa ahultzea».

"Ez dago bajekin iruzur egiteko arazorik, baizik eta lan-osasuneko araudia errespetatzen ez duen, lan- eta gizarte-eskubideak arazo gisa ulertzen dituen eta bere makineria eta botere guztia haien aurka erabiltzen ari den patronal bat. Horretarako, komunikabide, politiko eta erakundeetara jotzen du, eskubideak etengabe garatzea eta egonkor bihurtzea saihesten saiatuz".

Datuek errealitatea erakusten dute

Patronala zabaltzen ari den mezuaren aurrean, hainbat datu erreal ere eman zituzten ezagutzera:

• • Europan, Espainiako Estatua absentismo txikiena duten bost herrialdeen artean dago.
  • Estatu espainiarrean, ohiko bajetan iruzurra (baja lortzeko gaixotasuna simulatzea) % 4koa da, eta presentismoa (lanera gaixo, gaixo edo lesionatuta joatea) % 41ekoa.
  • Hego Euskal Herrian, absentismoa Espainiako Estatuko beste lurralde batzuetan baino handiagoa da, industriak pisu handiagoa duelako (eta, beraz, lan-istripu gehiago gertatzen dira), goi-mailako sindikalgintzak, sindikatuen gatazkak eta greba-kopuru handiagoak, langileen batez besteko zahartzea handiagoa delako, ordaindutako lan-munduan emakume gehiago daudelako, eskubideak gehiago erabiltzen direlako, eta abar. Hori ez da negatiboa, gizarte garatuago baten isla baizik, eta, hala ere, oraindik urrats asko egin behar dira Europar Batasuneko eskubideen batez bestekora iristeko.

2023an 100.000 lan-istripu izan ziren Hego Euskal Herrian, eta horietatik erdiek egun bat baino gehiago eman zuten bajan. 2024an, urte hasieratik gutxienez 51 lan-heriotza izan dira Euskal Herrian. Zifra horiek adierazten dutenez, enpresariek "ez dute prebentziorik egiten, baina egoera horrek ez ditu patronala eta erakundeak kezkatzen; ez dago prebentzio-kulturarik, ezta prebentzio-legea betearazteko borondate politikorik ere".

LAB, ESK, STEILAS, EHNE, HIRU sindikatuek eta Etxalde Mugimenduak pankarta erraldoiak jarri dituzte Bilbon (Pedro Arrupe zubian), Donostian (Kaian) eta Gasteizen (Andra Mari Zurian), honako lemarekin: “50 langile hil dira Euskal Herrian 2024an. Patronalak eta instituzioek gaixotu eta hiltzen gaituzte”. Gainera, laneko azken heriotza hauek salatzeko, LAB, ESK, STEILAS, EHNE-etxalde eta HIRUk osatutako intersindikalak kontzentrazioa egingo du datorren urriaren 31n, osteguna, Bilbon, 12:00etan, Confebask patronalaren egoitzaren aurrean.

Atzo goizean jakinarazi zuen Osalanek, joan zen urriaren 15ean altueratik erorita Zornotzako Maderas Etxeari enpresan larriki zauritutako R.I.U, 59 urteko langilea, joan zen ostiral arratsaldean, urriaren 25ean, hil zela zauriei ezin eutsiz. Langileak 14 urte zeramatzan lanean Dana-Air Aire Comprimido enpresan .

Era berean, Osalango iturriek jakinarazi dute joan zen urriaren 17an, 52 urteko L.M.B.A. langileak, istripu larria izan zuela Zierbenan, eta makina baten motorrak eragindako proiekzio baten ondorioz, aurpegian larriki zauritu zela. Atzo hil zen zaurien ondorioz Viuda de Sainz enpresan 5 urtetik gora lanean zeramatzan langilea.

Patronalak eragiten duen urteroko zerrenda beltzak 50 langileren heriotzak jasotzen ditu dagoeneko 2024 honetan. Hauen artean, altueretako erorketek protagonismo handia hartu dute aurten ere. Oso ezagunak dira altueretako arriskuak ekiditeko ezarri beharreko segurtasun neurriak. "Hauetako istripu bakoitzaren atzean enpresen utzikeria kriminala dago beti, izan ere, hainbat bitarteko ipini beharko lituzkete, legeak hala aginduta, uneoro segurtasun neurri ezberdinen aplikazioa bermatzeko uneoro. Eta ez dute egiten, sistematikoki".

Makinek eragindako istripu larri eta hilgarriak ere ugariak dira, nahiz eta langileen babeserako araudia oso zorrotza izan. Praktikan aldiz, "ohikoa da enpresek makinen segurtasunerako araudia urratzea, eta honek ez die inongo oztoporik suposatzen. Inpunitatea onartezina da".

"Utzikeria kriminal honen ondorioz", azken 10 urteotan, Euskal Herrian, gutxienez 82 langile hil dira altueratik erorita, gehienak eraikuntzaren sektorean. Zornotzako heriotza honekin, 10 dira arrazoi horrengatik hildako langileak urte hasieratik Euskal Herrian.

"Egoera hau ez litzateke posible instituzioen konplizitaterik ez balego". Izan ere salatzen gatozen moduan, patronalari araudia ez betearazteko bitartekorik ez ipintzea ez da arazo administratibo bat, erabaki politiko bat baizik.

Aste honetan, Laneko Segurtasun eta Osasunaren Nazioarteko Egunaren dela eta, Etxalde eta LAB, ESK, STEILAS, HIRU eta CGT (Nafarroan) sindikatuek salatu dute langileok "gure osasuna jokoan ipintzen dugula, bizitza duin baterako diru sarrera nahikorik bermatzen ez duten enpleguetan".

Munduan milaka langile hiltzen dira egunero, bai istripuz eta baita laneko gaitzen eraginez ere. Euskal Herria ez da salbuespena, eta gurean urtero errepikatzen dira datu beldurgarriak eta Nafarroa da, adibidez, Espainiako Estatuan istripu tasa altuena duen bigarren herrialdea, Baleareen atzetik.

Euskal Herrian "azken urteetan etengabe errepikatu da patroi bera istripuetan": milaka lan istripu arin zein larri aitortzen dituzte datu ofizialek, goranzko joera batekin gainera. Heriotza kopuruan ere ez dago etenik, eta 70 hildakoen muga gertu dugu urteak joan eta urteak etorri.

Istripuen datu ezkutaezin horiek sistemaren beraren iruzurra agerian uzten dute; izan ere, "lehen instantzian mutualitateen esku dagoen laneko gaitzen aitortzea guztiz testimoniala da". Adibide gisara, urtero, batez beste, ez da dozena bat laneko minbizi aitortzen.

Prebentzio sistemaren porrota

Milaka lan istripu (zehazki, 2023an 100.000tik gora) aitortzen ditu administrazioak, "prebentzio sistemaren porrotaren erakusle". Aitortuak dira ezin direlako ezkutatu. Aldiz, laneko gaitzak ez ditu aitortzen, eta, sistematikoki, gehiengo zabala Osasunbidera eta Osakidetzara bideratuak dira. Sistemak berak laneko gaitz asko eragiten ditu, eta, era berean, istripuak ere eragiten ditu. Aldiz, mutualitateen bidez, hala aitortuak izan ez daitezen lortzen dute. Horra hor beren amarrua.

Aurten ere datu beldurgarriak gailentzen ari dira: Euskal Herri osoa aintzat hartuta, 2024an dagoeneko 21 hildako daramatzagu soilik lan istripuetan.

"Prebentzio sistemak porrot egin du patronalak araudia bete gabe 30 urte daramatzalako. Prebentzio araudia da gutxien betetzen den araudia. Hori hala izan dadin gakoa da administrazioak eta gobernuek, patronalarekiko erakusten duten konplizitatea eta bitartekorik ez jartzea arauak bete daitezen bermatzeko. Horrela soilik uler dezakegu EAEn 50 inspektore baino ez egotea eta Nafarroan 12 besterik ez".

Aldiz, Nafarroako eta EAEko gobernuek NOPLOI eta Osalan bezalako egiturei eskaintzen diete lan osasunaren inplantazioaren ardura, zeintzuk, gogora dezagun, aholkularitza entitateak baitira. Horrela "bermatzen dute patronalaren inpunitatea", soilik aholkatuaz, isunak jartzea ekidinez.

EAEn berriki hauteskundeak izan diren honetan, "Urkullu jauna"ri agur esan diogu. 2012ko abenduan kargua hartu zuenetik 444 langile hil dira istripuz. Legegintzaldi berriari begira, eremu honetan ere, "aldaketa beharrezkoa da":

• • Ikuskari kopurua handitu eta ikuskaritzak areagotu behar dira.
  • Legea betetzen ez duten enpresei isunak ezarri behar zaizkie.
  • Arriskuak biderkatzen dituen lan baldintzen prekarietateari aurre egin behar zaio.
  • Prebentzio legea betetzen ez duen Patronalari ardurak exijitu behar zaizkio.

Etxalde eta LAB, ESK, STEILAS, HIRU eta CGT Nafarroa sindikatuek borrokan jarraituko dute "lan osasuna berma dadin, behingoz patronalak dagokiona bete dezan eta etxera bizirik eta osasuntsu itzultzeko eskubidea dugulako".