Txosteneko mezu nagusiak
1 Ez dago zalantzarik nekazaritzako elikagaien sistemen balioaz. Elikagaiak ematen dituzte, ekonomiak mantentzen dituzte eta nortasun kulturalak osatzen dituzte. Hala ere, sistema horiei lotutako ezkutuko kostuak (ingurumenekoak, sozialak eta sanitarioak) ere kontuan hartu behar dira.
2 Kostu errealen kontabilitateak (CCR) ezkutuko kostuak zenbatesteko aukera ematen du, merkatuaren, erakundeen eta politiken eraginkortasunik ezaren ondorioz sortutakoak. Erabakiak hartzeko ardura dutenei behar diren datu objektiboak ematen dizkie, eraginkortasun falta horiek zuzentzeko eta nekazaritzako elikagaien sistemak hobera bihurtzeko.
3 Erabakiak hartzera bideratutako AKBa balorazio ekonomikoaren tradizio luzean oinarritzen da; hala ere, kalitate handiko datuak eskuragarri ez izateak, bai ezkutuko kostuei buruzkoak, bai neurriak hartzeari buruzkoak, horien aplikazioa mugatu ohi du.
4 Txosten honetan bi faseko ebaluazio-prozesu bat proposatzen da, lehenik eta behin AKZn oinarritutako estatu-mailako ebaluazioetan oinarrituta, gaia ezagutarazteko (txosten honetan aurkeztuak), eta, ondoren, ebaluazio sakonagoak eta espezifikoagoak egitea proposatzen da, konponbideak lehenesteko eta neurri eraldatzaileak hartzea bideratzeko (2024an argitaratuko den txostenaren gai nagusia izango da).
5 Aurtengo txostenak 154 herrialde ebaluatzeko lehen saiakera aurkezten du. Ziurgabetasun handiarekin eta ondorio batzuk alde batera utzita ere, oso ziurtasun-maila handia dago nekazaritzako elikagaien sistemetatik eratorritako munduko ezkutuko kostu kuantifikatuak 2020. urteko edo gehiagoko erosteko ahalmenaren parekotasuneko 10 bilioi USDra iritsiko direla. Horrek agerian uzten du kostu horiek kontuan hartzeko premia larria dagoela nekazaritzako elikagaien sistemak eraldatzeko erabakiak hartzeko prozesuan.
6 Mundu mailan, kostu ezkutu kuantifikatu nagusiak gaixotasunak eta eskulanaren produktibitate txikiagoa eragiten dituzten elikadura-ohituretatik eratorritakoak dira. Osasunarekin lotutako kostu horiek nabarmen aldatzen dira herrialdearen arabera, baina nabarmenenak dira diru-sarrera ertainak eta handiak dituzten herrialdeetan.
7 Ezkutuko ingurumen-kostuak, zehatz-mehatz kalkulatu ez diren arren, kuantifikatutako ezkutuko kostuen % 20 baino gehiago dira, eta nekazaritzako balio erantsiaren ia heren bat dira. Berotegi-efektuko gasen (BEG) eta nitrogenoaren isurketei lotuta daude nagusiki, eta egokiak dira herrialde-talde guztientzat, diru-sarrera mailaren arabera.
8 Badirudi ezkutuko kostuak zama handiagoa direla diru-sarrera txikiko herrialdeetan, batez beste barne-produktu gordinaren (BPG) % 27ra igotzen baitira, diru-sarrera ertainak dituzten herrialdeetan eta diru-sarrera handiak dituzten herrialdeetan erregistratutako % 11ren aldean.
9 Pobreziari eta azpiratzeari ekitea lehentasuna da oraindik ere diru-sarrera txikiko herrialdeetan, herrialde horietan kuantifikatutako guztizko kostu ezkutuen erdia inguru baitira.
10 Nazio mailako zenbatespen berriak lehen urratsa dira sentsibilizaziorako bidean, nahiz eta osatu gabe egon eta ziurgabetasun-maila handia izan. AKZn oinarritutako ebaluazio espezifikoak behar dira, murrizketa-neurrien kostua ere kontuan hartuko dutenak — datorren urteko txostenak zer alderditan oinarrituko den —, politikak, erregelamenduak, arauak eta kapital pribatua elikadura-sistema jasangarrietara igarotzeko moduari buruzko erabakiak hartzeko ardura dutenei informazioa emateko.
11 AKZn oinarritutako ebaluazioen eskala handitzeko, berrikuntzak egin behar dira ikerketaren eta datuen arloan, eta inbertsioak egin behar dira datuak biltzeko eta gaitasuna sortzeko, AKZren aplikazioa zabaltzeko, batez ere diru-sarrera ertainak eta txikiak dituzten herrialdeetan, tresna bideragarri bihur dadin erabakiak hartzeko eta politikak modu gardenean eta koherentean formulatzeko prozesuak oinarritzeko.
