“Gure platera gure aukera”k eskola-jantokien “eredu deszentralizatu berria” eskatzen du
- 2023 - Abe - 17
Gure Platera, Gure Aukera ekimenak Hezkuntza Sailari eskatu dio "behingoz" has dezala eskola-jantokien eredu deszentralizatu berria eraikitzeko prozesua, inplikatutako eragile guztiekin, eta eskatu duten ikastetxeetan eta eraikiko diren ikastetxe berri guztietan sukaldeak eraikitzeko deia egin dio.
Gero eta gehiago dira eskola-jantokien kudeaketa zentralizatuaren aurrean alternatibak bilatzen ari diren ikastetxe publikoak. Egoera hori agerian uzteko, Gure Platera, Gure Aukera ekimenak prentsaurrekoa eman du Bilbon, kudeaketa alternatibak eskatzen dituzten ikastetxeekin batera: Berton Bertokoa (Durangaldea), Salburua (Gasteiz), Zeanuriko eskola, San Martin eskola (Bergara), Urduñako eskola, Muskizko ikastola.
2019an, Eusko Legebiltzarreko alderdi guztiek lau hilabeteko epea eman zioten Eusko Jaurlaritzari jantokien plegu berriak inplikatutako eragileekin kontrastatzeko eta beste eredu deszentralizatu batzuk aztertzeko. "Ez da ez bata ez bestea egin", dio ekimenak. Eta EAErako Hezkuntzari buruzko Legearen proiektuak "ez du inolako aurrerapenik planteatzen arlo horietan".
Egungo araudiak, 2000. urteaz geroztik berritu ez denak, zuzeneko kudeaketa deritzonaren aukera baino ez du eskaintzen. Eredu horretan, catering-enpresa handiek ikastetxe publikoetako jantokiak kudeatzen dituzte, neurri handi batean kilometroko elikagaiak erabiliz. Familiek finantzatzen dute eredu horren zatirik handiena.
Hala ere, urte hauetan hainbat ekimen sortu dira eredu hori alde batera utzita. 2016az geroztik, lau proiektu pilotu daude (Gernika, Urduña, Laukariz, Markina), non elikagai ekologikoekin, tokikoekin eta sasoikoekin menuak egiten diren. Lehen esperientzia abian jarri zenetik zazpi urte igaro diren arren, oraindik ez zaie aukera hori gainerako ikastetxeei zabaldu.
Bestalde, beste ikastetxe batzuek oraindik gauzatu ez diren hainbat proiektu dituzte esku artean:
-
- «Salburuak bere sukaldea» ekimenak Gasteizko Salburua auzoko ikastetxe publikoentzat auzoan hutsik dagoen lokal batean sukaldaritza profesionala eraikitzeko aukera aldarrikatzen du, eta auzoko ikasle guztientzat bertan kozinatzea.
- Durangaldeko Berton bertokoak 2021eko uztailean aurkeztu zuen bere proiektua Hezkuntza Sailean, Mallabia, Berriz, Amorebieta, Abadiño, Iurreta, Atxondo, Zaldibar, Elorrio eta Orobiogoitiako institutuen izenean. Proiektua eskola-jantokia kudeatzeko eredu alternatiboa da. Kudeaketa-eredu horretan, tokiko administrazio publikoak (Udala, Mankomunitatea, Landa Garapenerako Agentzia edo beste toki-administrazio bat) arduratuko dira eskola-sukaldaritzarako elikagaien hornidura kudeatzeaz.
- Zeanuri eskolaren ekimenak menuak eraldatzea proposatzen du, tokiko produktuez, produktu freskoz, jasangarriz eta sasoiko produktuez osatuta egon daitezen. Aldaketa horiekin guztiekin batera, janariaren denbora bera espazio pedagogiko bihurtzeko prozesu bat proposatzen dute.
- San Martin eskolak (Bergara) jantokian bertako eta sasoiko elikagaiak sartzea aldarrikatzen du.
Esperientzia horiek guztiak hainbat printzipiotan oinarritzen dira:
-
- Kudeaketa publikoa, langileak barne.
- Eskola-jantokian eskaintzen den elikadura-ereduak bat etorri beharko luke garapen iraunkorreko helburuekin (km0 produktu, ekologikoak, elikagai-xahuketa zero, etab.).
- Eskola-jantokiak ikasleak elikadura osasungarrian hezteko gune pedagogikoa izan behar du. Horretarako, langile guztiek lan-baldintza eta prestakuntza egokiak izan behar dituzte.
- Ikastetxearen erabakitzeko gaitasuna handitu behar da (eredua aukeratzea, zerbitzua kontrolatzea, antolaketa, hobetzeko proposamenak, etab.), hezkuntza-komunitateari dagokion prestakuntza bermatuz.
Sukaldeak ikastetxeetan
Gure Platera, Gure Aukerako ordezkariek Hezkuntza Sailari eskatu diote, halaber, sukaldea duten ikastetxe berri guztiak eraiki ditzala, eta sukaldea eraikitzeko aukera azter dezala hala eskatzen duten ikastetxe guztietan.
50 ikastetxe publikok baino gehiagok eskatu dute beren eskola eta institutuetan sukaldaritza bat eraikitzea, bertan kozinatzeak hainbat abantaila baititu:
-
- Ziurtatu menuak zerbitzatu baino denbora gutxiz prestatzen direla.
- Menuak elikagai freskoekin, sasoikoekin, lokalekin, jasangarriekin eta kalitatezkoekin egitea errazten du.
- Alferrik galtzea nabarmen murrizten da.
- Tresna pedagogikoa izan daiteke.
- Sukaldea in situ duten ikastetxeetako familiek hobeto baloratzen dute menuen kalitatea.
ELIKADURA POLITIKA PUBLIKOEN ARDATZ GISA
[EHNE-Bizkaiaren XII. Kongresuko Ponentziaren laburpena]
COVID-19aren pandemiak eragindako konfinamendu aldian, nekazaritza jarduera funtsezko parametroetara igo zen herritarren elikadura bermatzeko; eta elikagai freskoen, tokiko eta hurbileko elikagaien kontsumo indizeak maila historikoetara igo ziren. Garai historiko eta salbuespenezkoei lotutako indizeetatik harago, gizateriaren historian elikadura da pertsonengan eta ingurune fisikoan eragin handiena duen jarduera. Beraz, elikadurak duen zeharkakotasun izaera (biziraupena, osasuna, ekonomia, lurraldearen kudeaketa, ezagutza, kultura, etab.) balioan jarri beharreko ezaugarria da, eta elikadura garatu beharreko politika publikoen erdigunean jarri behar da.
Planeta hozteko prozesuari ekiteko erronkak zerikusi handia du elikadurarekin eta haren produkzioarekin. Azken urteotan egiaztatzen ari gara elikadurak eta horren jatorriak gero eta ardura handiagoa hartzen dutela kontsumitzaileen interesean. Zenbait adierazlek agerian uzten dute egiaztapen hori: ikastetxeek gero eta gehiago eskatzen dute elikadura osasuntsua eta tokikoa beren jantokietan; kontsumitzaileek joera biderkatzailea dute, ekoizpen alderdiarekin harreman zuzenagoa izateko (milaka pertsona eta ehunka familia kontsumo kolektiboetan daude antolatuta); ekoizleek jasoten duten prezioekiko sentikortasun mailaren igoera; eta tokiko elikagaiek azalera handietan duten protagonismoa. Adierazle objektiboak dira, eta ikuspegi estrategiko batetik aztertu behar ditugu, ez baitiete egoeraren araberako inertziei erantzuten. Interpretatu behar dugu herritarrek erakunde publikoek baino azkarrago egiten dutela aurrera garapen eredu iraunkorragoetarantz.
Ezinbestekoa da tokiko elikadura politika publikoen ardatz bihurtzea. Jantoki publikoek (ikastetxeek, ospitaleek eta egoitzek pertsonen bizi zikloaren aldi sentikorrenak adierazten dituzte) helburu ausartak markatzeko puntakoak izan behar dute, eta produkzio fasean enplegua sortzeko eta berreskuratzeko prozesuak antolatzeko giltzarri izan, adierazitako espazioen hezkuntza eta zaintza fasean sartzeaz gain.
Gure proposamena da bost urteko epean (2027) erosketa publiko bidez eskaintzen den elikaduraren % 55 gutxienez tokikoa eta hurbilekoa izatea, eta lehentasuna ematea baserriratze prozesuei eta eskala txikiko ekoizpenei. Eta 2030erako erosketa publiko hori %65ekoa izatea. Ikastetxeei tokiko elikadura eta gertutasuna emateko lau esperientzia pilotuei esker, ondorio positiboak atera ahal izan dira. Tokiko elikadura eskaintzen duten eskola jangela kopurua handitzea borondate politikoa da. Eztabaidatzen ari den etorkizuneko hezkuntza legeak hezkuntza prozesuen kudea- keta deszentralizatzea planteatzen du, eta horren zati batean udalek funtzio garrantzitsu bat bete behar dute. Elikadura funtsezko elementua izan behar da eskola komunitatearen agendan, norabide horretan aurrerapen berriak sustatzeko unea da.
