Gure Platera, Gure Aukera ekimenak Hezkuntza Sailari eskatu dio "behingoz" has dezala eskola-jantokien eredu deszentralizatu berria eraikitzeko prozesua, inplikatutako eragile guztiekin, eta eskatu duten ikastetxeetan eta eraikiko diren ikastetxe berri guztietan sukaldeak eraikitzeko deia egin dio.

Gero eta gehiago dira eskola-jantokien kudeaketa zentralizatuaren aurrean alternatibak bilatzen ari diren ikastetxe publikoak. Egoera hori agerian uzteko, Gure Platera, Gure Aukera ekimenak prentsaurrekoa eman du Bilbon, kudeaketa alternatibak eskatzen dituzten ikastetxeekin batera: Berton Bertokoa (Durangaldea), Salburua (Gasteiz), Zeanuriko eskola, San Martin eskola (Bergara), Urduñako eskola, Muskizko ikastola.

2019an, Eusko Legebiltzarreko alderdi guztiek lau hilabeteko epea eman zioten Eusko Jaurlaritzari jantokien plegu berriak inplikatutako eragileekin kontrastatzeko eta beste eredu deszentralizatu batzuk aztertzeko. "Ez da ez bata ez bestea egin", dio ekimenak. Eta EAErako Hezkuntzari buruzko Legearen proiektuak "ez du inolako aurrerapenik planteatzen arlo horietan".

Egungo araudiak, 2000. urteaz geroztik berritu ez denak, zuzeneko kudeaketa deritzonaren aukera baino ez du eskaintzen. Eredu horretan, catering-enpresa handiek ikastetxe publikoetako jantokiak kudeatzen dituzte, neurri handi batean kilometroko elikagaiak erabiliz. Familiek finantzatzen dute eredu horren zatirik handiena.

Hala ere, urte hauetan hainbat ekimen sortu dira eredu hori alde batera utzita. 2016az geroztik, lau proiektu pilotu daude (Gernika, Urduña, Laukariz, Markina), non elikagai ekologikoekin, tokikoekin eta sasoikoekin menuak egiten diren. Lehen esperientzia abian jarri zenetik zazpi urte igaro diren arren, oraindik ez zaie aukera hori gainerako ikastetxeei zabaldu.

Bestalde, beste ikastetxe batzuek oraindik gauzatu ez diren hainbat proiektu dituzte esku artean:

• • «Salburuak bere sukaldea» ekimenak Gasteizko Salburua auzoko ikastetxe publikoentzat auzoan hutsik dagoen lokal batean sukaldaritza profesionala eraikitzeko aukera aldarrikatzen du, eta auzoko ikasle guztientzat bertan kozinatzea.
  • Durangaldeko Berton bertokoak 2021eko uztailean aurkeztu zuen bere proiektua Hezkuntza Sailean, Mallabia, Berriz, Amorebieta, Abadiño, Iurreta, Atxondo, Zaldibar, Elorrio eta Orobiogoitiako institutuen izenean. Proiektua eskola-jantokia kudeatzeko eredu alternatiboa da. Kudeaketa-eredu horretan, tokiko administrazio publikoak (Udala, Mankomunitatea, Landa Garapenerako Agentzia edo beste toki-administrazio bat) arduratuko dira eskola-sukaldaritzarako elikagaien hornidura kudeatzeaz.
  • Zeanuri eskolaren ekimenak menuak eraldatzea proposatzen du, tokiko produktuez, produktu freskoz, jasangarriz eta sasoiko produktuez osatuta egon daitezen. Aldaketa horiekin guztiekin batera, janariaren denbora bera espazio pedagogiko bihurtzeko prozesu bat proposatzen dute.
  • San Martin eskolak (Bergara) jantokian bertako eta sasoiko elikagaiak sartzea aldarrikatzen du.

Esperientzia horiek guztiak hainbat printzipiotan oinarritzen dira:

• • Kudeaketa publikoa, langileak barne.
  • Eskola-jantokian eskaintzen den elikadura-ereduak bat etorri beharko luke garapen iraunkorreko helburuekin (km0 produktu, ekologikoak, elikagai-xahuketa zero, etab.).
  • Eskola-jantokiak ikasleak elikadura osasungarrian hezteko gune pedagogikoa izan behar du. Horretarako, langile guztiek lan-baldintza eta prestakuntza egokiak izan behar dituzte.
  • Ikastetxearen erabakitzeko gaitasuna handitu behar da (eredua aukeratzea, zerbitzua kontrolatzea, antolaketa, hobetzeko proposamenak, etab.), hezkuntza-komunitateari dagokion prestakuntza bermatuz.

Sukaldeak ikastetxeetan

Gure Platera, Gure Aukerako ordezkariek Hezkuntza Sailari eskatu diote, halaber, sukaldea duten ikastetxe berri guztiak eraiki ditzala, eta sukaldea eraikitzeko aukera azter dezala hala eskatzen duten ikastetxe guztietan.

50 ikastetxe publikok baino gehiagok eskatu dute beren eskola eta institutuetan sukaldaritza bat eraikitzea, bertan kozinatzeak hainbat abantaila baititu:

• • Ziurtatu menuak zerbitzatu baino denbora gutxiz prestatzen direla.
  • Menuak elikagai freskoekin, sasoikoekin, lokalekin, jasangarriekin eta kalitatezkoekin egitea errazten du.
  • Alferrik galtzea nabarmen murrizten da.
  • Tresna pedagogikoa izan daiteke.
  • Sukaldea in situ duten ikastetxeetako familiek hobeto baloratzen dute menuen kalitatea.