Bizkaian ez dago latifundistarik, ezta jauntxorik ere. Orografia mendiz eta haranez beteta dago, eta leku gutxi uzten dute hutsalentzat, baratzeentzat eta inbertsio-funtsentzat. Heredatutako lurra, askotan, bizkarra herniatzen duen harlauza bat da, eta, udalerrietatik, oraindik ez da erabat galdu mahaia eta landa lotzen dituen zilbor-hestea: nekazaritza-merkatuak sakratuak dira, Gizarte Segurantzako ikuskatzaileentzat izan ezik.

Bizkaiko nekazarien sindikatuek, EHNEk eta ENBAk, mobilizazio bateratua egingo dute bihar hiru ardatz bateraturen barruan: merkataritza libreko akordioen negoziazioak berehala etetea, elikagaien prezioek ekoizpen-kostuak barne hartzeko beharra eta burokraziaren sinplifikazioa. Hiru traktore-zutabe iritsiko dira Bilbora Karrantza-Ezkerraldetik, Busturialdea-Mungia-Txorierritik eta Durangaldea-Lea Artibaitik, eta lehen orduan desfilatuko dute Kale Nagusitik, 11:00etan Areatzaraino. Bertan arkume gelekin 20 euroko merkatua egingo dute, Zeelanda Berriarekin merkataritza libreko akordioaren aurka protesta egiteko. Moratoria bat eskatu dute, planetaren beste puntako arkumeak ez ditzan lurrera bota animalia horren prezioak, bertako ekoizpena errespeta dadin eta mundua ez kutsatzeko. Unzalu Salterain Bizkaiko EHNEko koordinatzailea da, eta nekazaritza ekologia eta elikadura burujabetza ditu helburu.

Eroskin, eta baita nire kaleko barazki-dendan ere, sagar gorriak Txilekoak dira, eta ezin dut jasan. Larrabetzutik edo Deriotik datozen batzuk erosteko, merkatura joan behar dut, bereziki baserritarren postuetara. Zuen ardatzetako bat merkataritza libreko akordioak dira. Zergatik?

Moratoria bat eskatzen dugu sinatzen ari diren merkataritza libreko akordio guztietan. Ez da onargarria tokiko ekoizpenean duten eragina aztertu gabe sinatzea. Zeelanda Berriarekin egindako akordio berriaren berrespenaz ari gara, arkumea eta esnea inportatzeko aukera emango baitu.

Esnea inportatuko dugu Zeelanda Berritik, esne-behien ganadutegiak azken 20 urteetan litroaren prezioa lurrera bota ondoren?

Europak esnea inportatuko du Zeelanda Berritik, eta beste produktu mota batzuk esportatuko ditu, elikagaiak izan beharrik ez dutenak. Logika horrek ez du zentzurik. Elikagaiek munduko puntatik puntara bidaiatzen dute, dumping-a eginez eta inguruko ekonomia suntsituz, eta, larriena, inpaktu handia dute krisi klimatikoan.

Sistema globalek ez dute funtzionatzen: planeta eta sektorea agortzen dute, eta esaten ez dena da kontsumitzaileak produktuengatik asko ordaintzen duela azkenean; elikadura-sistemak birlokalizatu behar dira

Gorroto ditudan sagarrak bezala.

Sistema globalek ez dute funtzionatzen: planeta eta sektorea agortzen dute, eta esaten ez dena da kontsumitzaileak produktuengatik asko ordaintzen duela azkenean. Elikadura-sistemak birkokatu behar dira, eta Europar Batasunak 'Baserritik mahaira' eta Agenda 30 izeneko estrategian planteatzen du.

Zertaz ari gara merkataritza libreaz eta NPBaz ari garenean?

NPBa Munduko Merkataritza Erakundeak zuzendu du urte askotan. MMAk garro asko ditu oraindik NPBn, baina 'Baserritik mahaira' estrategia merkataritza libreko itunen aurkakoa da. Horrek bi eztabaida planteatzen ditu: ezkerraren zati batek esan du 'Baserritik mahaira' ez dela onargarria. Guk esan dugu: ikusiko dugu zer osagai dituen eta zer ekarpen egiten digun Euskal Herriko elikagaien ekoizpenean. Gure ustez, inpaktua bestialki positiboa izango da, agroekologiarantz biratzea planteatzen duena, pestiziden, ongarrien eta antibiotikoen erabilera murriztea eskatzen duelako, eta horrek eredua erabat aldatzen du, input gutxiagorekin batetik bestera pasatuz.

'Baserritik mahaira' estrategiak merkataritza libreko itunak desaktibatzen ditu, horregatik nekazari neoliberal eta kontserbadoreak bere kontra daude

Gainera, 10 urterako horizontea marraztu du, non lurraldearen % 25ak ekoizpen ekologikokoa izan behar duen. Hori guztia nahikoa dela uste dugu, oso trantsizio sakona has baitezakegu. 'Baserritik mahaira' estrategiak merkataritza libreko itunak desaktibatzen ditu, horregatik nekazari neoliberal eta kontserbadoreak bere aurka daude.

Badago "baina"ren bat?

Estatu Batuek argi eta garbi dute: eskakizun horiekin ezingo du haragi hormonatua esportatu Europara; horregatik, haragi sintetikoaren merkatuan lider izaten saiatzen da, inbertsio-funtsak ere bete-betean sartu baitira bertan. EHNEren ustez, 'Baserritik mahaira' ez da perfektua, baina prozesu perfektuak ez dira existitzen eta kontraesanak dituzte etapa bakoitzean. Neurtu behar duguna da ea 'Baserritik mahaira' agroekologiaren helburura hurbiltzen gaituen. Horregatik, EHNEtik esan dugu estrategia horiekin ados gaudela, baina EBk trantsizioa egiteko abian jartzen dituen mekanismoek ez dute funtzionatzen, burokraziagatik ere bai.

Landako protesta guztietan "burokratizazio gutxiago" eskatzen da. Azal dezakezu zer den ustiapeneko koaderno digitala?

Jarduera ororen erregistro digitala da. Prozesu hori dagoeneko egin behar duzun burokraziari gehitzen zaio, nahiko zahartuta dagoen eta arrakala digital nabarmena duen sektore batean; beraz, koadernoak arbuioa sortzen du, eta ez da eraginkorra. Badirudi EB prest dagoela berrikusteko.

Merkatu libreko akordioen oinarrizko beste gai bat da merkatuaren erregulazioa erabat liberala dela, multinazional handiekin eta inbertsio-funtsekin, elikaduran inbertitzen ari baitira, espekulazio-prozesuak sortuz.

Burokrazia nekazarientzat eta merkatu askea enpresentzat.

Bai, merkatu libreko akordioen oinarrizko beste gai bat da merkatuaren erregulazioa erabat liberala dela, multinazional handiekin eta inbertsio-funtsekin, elikaduran inbertitzen ari baitira, espekulazio-prozesuak sortuz. Abeltzainentzako zereala, adibidez, hodeien ondorioz dago, Chicagoko burtsatik prezioak puzten ari delako. Merkatua kontrolatzeko mekanismoak egon behar dira. Igoera horiek espekulatiboak dira erabat, eta kontsumitzaileak ordaintzen dituen elikagaien prezioan eragina dute. Eta ez dezagun ahaztu oraingo inflazioa, neurri handi batean, espekulazioaren ondorio dela.

Dagoeneko ez dago elikadura merkerik kontsumitzailearentzat. Irabaziak lortzen dituzten bakarrak ekoizlearen eta kontsumitzailearen artean daudenak dira: multinazionalak eta agroindustria

Goazen zuen errebindikazio-taularen hirugarren ardatzera: prezioak. Pedro Sanchezek atzo Kongresuan esan zuen Elikadura Katearen Legea "indartzeko" konpromisoa hartzen duela. Behatokiak autonomia-erkidegoen mende daude. EAEn ba al dugu behatokirik?

Bai, badugu. Baina behatzeaz gain, behatokiek zerbait egin behar dute, eta gobernuek mekanismoak jarri behar dituzte arau-hausteen aurrean ofizioz jardun dezaten, ez salaketa dagoenean bakarrik. Eta Espainiako Estatuko Elikadura Katearen Legearen logika hori bera Europako esparruan planteatu behar da: galeretan saldu ezin dela planteatzen duten legeriekin, produktua datorren lekutik datorrela. Hau ere merkatua arautzea da. Eta, hala ere, merkatu libreko nekazaritza-politikaren azken 30 urte hauetan, laguntzak jarri badituzte ere, porrot egin du, bai ekoizlearentzat, bai kontsumitzailearentzat. Ez baitago elikadura merkerik kontsumitzailearentzat. Irabaziak lortzen dituzten bakarrak ekoizlearen eta kontsumitzailearen artean daudenak dira: multinazionalak eta agroindustria.

Hala ere, EBn aldaketa sumatzen duzula adierazten duzu.

Azpimarratu behar da Europako Nekazari Bidea, Europako Batzordean, gai horiei heltzeko elkarrizketa-bideak irekitzen ari dela, eta hori oso garrantzitsua da. Ez dugu aldaketarik ikusiko bi egunetan, baina garrantzitsua da prozesua hastea.

Duela gutxi, prentsara jauzi egin du Gizarte Segurantzako ikuskatzaileek euskal merkatuetatik pasatu direla eta, gutxienez, dozena bat zigor ezarri dizkietela etxean landatzen dutena saltzen duten baserritar erretiratuei.

Guztiz onartezina iruditzen zaigu ofizioz eta milaka euroko isunarekin aplikatzea, orain arte jarduera legezkoa zela interpretatu dugunean, betiere diru-sarrerek LGS gainditzen ez badute. Guztiz haluzinagarria iruditzen zaigu Gizarte Segurantza hilean 700 eurotik beherako pentsioak dituzten erretiratuen bila joatea, enpresa handietako administrazio-kontseiluetan hilero milaka eta milaka euro kobratzen dituzten erretiratuak daudela ikusten dugunean.

Otsailaren 6ko mobilizazioak eskuinak antolatu eta antolatu ditu. Ez bakarrik alderdi politikoen arabera, baizik eta nekazaritza industriaren eta enpresa fitosanitarioen arabera

Landako protesten eskuin muturraren instrumentalizazioa, zer?

Argi dago: otsailaren 6ko mobilizazioak eskuinak antolatu eta antolatu ditu. Ez bakarrik alderdi politikoengatik, baizik eta agroindustriaren eta enpresa fitosanitarioen lobisengatik, horiek baitira plagiziden erabilera murrizteko eskaerak zuzentzen ari direnak, "Baserritik mahaira" estrategiaren aurka jarriz. "Sustatzaile" horiek nekazaritza sektorea bidegabe erabiltzen ari dira, industria handiari mesede eginez, guztiaren atzean jende hori dagoelako. Eta nekazarien sindikatuei planteatu dieten gaitzespena argia da. Eta zergatik? Izan ere, Gobernuarekiko elkarrizketak gurekin izan behar du, legez. Horregatik saiatzen dira protestak egiten.

Bizkaian ez da halakorik egon.

Horrelakorik ez gertatzea lortu dugu, eta ordezkaritza dugun nekazaritzako bi sindikatuok hiru ekintza-ardatz eta irtenbide bateratu bat adostu ditugu. Prozesuan ez da interes korporatibistarik egon, beste probintzia eta autonomia-erkidego batzuetan bezala. Kalera elementu komunak dituzten jende asko ateratzen ari da, prezio falta adibidez, baina ez dugu ahaztu behar interesak desberdinak direla. Frantziara begiratzea besterik ez dago: hektarea askoko jendea dago, hala nola Frantzian gehiengoa duen nekazarien sindikatuko presidentea, FNSA, burtsan oso ezaguna eta inbertitzailea. Espekulazioaren muinean sartuta dago. Estatuan denok atera gara kalera, bai, baina denok ez dugu gauza bera aldarrikatzen.

Nire ustez, instrumentalizazio horrek jauntxoen eta nekazarien arteko banalerroa hautsi nahi du, Espainiako Estatuan behintzat.

Halaxe da. Mundu guztia zaku berean sartzen saiatzen ari dira: lurjabeak legitimatzen eta ekoizten duenetik bizi den jendea erabiltzen, kontuan hartu gabe ekoizle handiak sasoikako langile etorkinen ustiatzaile handiak direla, Nafarroako Azkoienen bezala. Gu, hemen Bizkaian, sasoikako langileekin gehiago egongo gara beti lurjabeekin baino.

Von der Leyenek asteartean erretiratu zuen EBko pestizidak murrizteko proiektua, ustez, landa-eremuko protestak pozik uzteko. Pozago zaude?

Lege-proiektu bat kendu du, baina ez du erabat zehaztu. Aditzera ematen du legez kentzen duela pestizidak jaisteko betebeharra. Horrela bada, okerreko bidea da. Beharrezkoa da pestiziden, fitosanitarioen eta ongarrien erabilera artikulatzea eta murriztea 2030erako, % 50ean. Hori ez den guztia albiste txarra da guretzat. Dena den, lege-proiektua ez zen oso gustukoa gurea bezalako erakunde batentzat ere.

Zergatik?

EBk debekatuta dauka hormonak erabiltzea behi-esnea ekoizteko, ganadua gizentzeko antibiotikoak, eta, historikoki, planteatu izan du kanpotik sartzen den esne eta haragi guztiak bete ditzala Europako ekoizleei eskatzen zaizkien parametro horiek. Baina lege horrek ez zuen elkarrekikotasunik planteatzen. Eta ezagutu behar duzu.

Nire kaleko sagar gorri eta perfektuen gaira itzuliz, behin banatzaileentzat merkataritza tratuak egiten dituzten langile batekin hitz egin nuen. Arrazoi osoz esaten zuen kontsumitzaile gisa sagar gorri, perfektu eta uniformeak nahi ditugula. Zenbat pedagogia behar dugu kontsumitzaileok?

Urte askotarako. Kontsumitzaileek sagar gorri distiratsu berdinak nahi izateko, industriak hamarkadak eman ditu jendea hori nahi izatera ohitzen. Orain Errezilgo sagarra eta bertako beste barietate batzuk ere ez dira ezagutzen. Horiek dira benetan onak, hilabeteak irauten dutenak. Baina kontua ez da kontsumitzailea barregarri uztea, baizik eta sentsibilizatzea, asko eta ondo azaltzea.

Ikastetxeak funtsezkoak dira. Ekoizpenaren eta hiriaren arteko lotura berreskuratu behar dugu. Eta konexio hori elikaduraren bidez egiten da.

Zure eskualdean badago mugimendu zoragarri bat eskolako jantokietan 0 kilometroko produktua bultzatzen duena, Eusko Jaurlaritzak captering menua ezartzeko desegin zituen toki horiek.

Halaxe da. Ikastetxeak funtsezkoak dira. Ekoizpenaren eta hiriaren arteko lotura berreskuratu behar dugu. Eta konexio hori elikaduraren bidez egiten da. Hori apurtzen denean, ditugun pitzadurak agertzen dira. Elikagaien erosketa publikoa ez dugu gauetik goizera aldatuko, baina 5 urteren buruan % 40 tokiko produktua izatea jartzen badugu helburutzat, eta 7 urteren barruan, % 60, horrek trakzio-efektua izango du ekoizlearengan, tokiko ekoizpen gehiago eskatuko lukeelako eta instalatu nahi dutenei segurtasun handiagoa emango liekeelako. Eta hala izan behar du, planeta honek ez baitio erritmo horri eusten, eta elikaduratik geldiarazten lagun dezakegu.

Planeta honek ez du erritmo hau jasaten eta elikaduratik geldiarazten lagun dezakegu

Udal ortuak dira nire ekimen gogokoenetako bat, Mallabian, Zarautzen edo Bilbon. Azken udal hauteskundeetan EH Bilduren izenean aurkeztu zinen zure herrian, Abadiñon, eta orain zinegotzia zara. Zer gertatu da baratzeekin?