Urduñan, eskola-jantokia, bertako produktu freskoekin, gune pedagogiko bihurtzen da, non haurrek modu osasuntsu eta iraunkorrean jatearen garrantzia ikasten duten.

"Jantoki izatetik jangela izatera igaro beharko luke eskola-jantokiak, ez luke zerbitzu osagarria izan behar, hezkuntza-proiektuaren zati bat baizik". Hausnarketa honekin hartu gaitu Marijo Imazek, Urduñako (Bizkaia) Udaleko dinamizazio agroekologikoko zerbitzukoak.

Eskola-elikadura osasungarria eta iraunkorra oraindik gainditu gabeko ikasgaia den testuinguru batean, Urduñak mugarri bat ezartzen du, elikatzea eta heztea eskutik helduta joan daitezkeela (eta joan behar dutela) erakutsiz. Urduñako eskola-jantokien eraldaketa Udal Gobernua, eskolak, guraso-elkarteak, adinekoen egoitza, tokiko merkataritza eta tokiko nekazaritza eta abeltzaintza ekoizleak inplikatu dituen parte-hartze prozesu baten emaitza da. Lankidetza-ikuspegi hori funtsezkoa izan da zailtasun ugariei aurre egiteko, Eusko Jaurlaritzaren administrazio-trabetatik hasita. "Lankidetza hori ezinbestekoa izan da eskoletan elikadura nola ikusten eta kudeatzen dugun eraldatzeko", gehitu du Eneko Viñuela, Euskadiko Justicia Alimentaria koordinatzaileak.

Ekimen honen helburua da haurrak elikatzea eta heztea elikadura osasuntsu eta jasangarri baten garrantziaz

Ekimen honen helburua da haurrak elikadura osasuntsu eta jasangarri baten garrantziaz elikatzea eta heztea. "Proiektua eskola-elikaduraren esparruan tokikoa, jasangarria eta bidezkoa denaren balioa handitzeko joera gero eta handiagoaren isla da", dio Imazek. Lehenengo urratsetako bat izan zen elikagaiak tokian-tokian eraldatzeko azpiegitura egoki baten beharra onartzea eta inguruan ekoitzitako elikagaiak bitarteko barik eskoletara iristea bideragarri egitea. Horrek freskotasuna eta kalitatea bermatzeaz gain, karbono-aztarna murrizten du eta tokiko ekonomia babesten du.

Udalerria 2003an hasi zen enplegua eta aukerak sortzeko neurriak ezartzen, nekazaritza eta abeltzaintzako lehen sektorean arreta jarriz. Udalerriko jantoki kolektiboak tokiko produktu freskoekin hornitzeko udal-sukaldaritza bat sortzea proiektu bereizgarria izan da, udalerriko elikadura-estrategia ikusaraziz eta lehen sektorearentzat eta tokiko merkataritzarentzat aukerak sortuz.

Udalerri honetako elikadura-politikak hornitzaileen birebaluazioa behar izan du. Lehen, kanpoko catering-enpresa bat zen hornitzailea, baina ez zuen produktuen jatorriaren berri ematen. Zirkuitu laburreko eredu batera aldatzeko, lan zehatza egin behar izan zen erosketa publikoko pleguen diseinuan eta tokiko sektore eta azpisektoreek parte hartu zuten, okindegiak eta ekoizle txikiak barne, elikagai freskoen eta kalitatekoen hornidura ziurtatzeko.

Esperientzia honek ikasgai baliotsua eskaintzen du komunitate osoaren lankidetzak eskolako elikadura-sistemetan aldaketak nola eragin ditzakeen azaltzeko

Urduñan eskola-elikadura osasungarriagoa, iraunkorragoa eta bidezkoagoa lortzeko trantsizioak ez du zailtasunik izan. Oztopo handiak izan dira merkataritza txikian eta lehen sektorean belaunaldi-ordezkapenik ez egotea eta prestakuntza espezifikoa behar izatea. Hala ere, proiektuak ekoizpen ekologikoa eta jasangarria, hurbileko merkaturatzea eta tokiko kontsumoa sustatu ditu, eta, aldi berean, tokiko produktuak nabarmentzen diren ekitaldiak sustatu ditu.

Esperientzia honek ikasgai baliotsua eskaintzen du komunitate osoaren lankidetzak eskolako elikadura-sistemetan aldaketak nola eragin ditzakeen azaltzeko. Proiektu honen arrakasta elikagaien ekoizpena, prozesamendua, banaketa eta kontsumoa barne hartzen dituen ikuspegi integralean oinarritzen da, jasangarritasun, justizia eta osasun esparru baten barruan.

Urduñaren ekimena esperientzia pilotu batzuen artean bat baino ez da, eta Euskadiko eskola-jantokietan iraultza lortzeko bidea markatzen ari dira. Gernikan, Laukarizen eta Markinan ere antzeko proiektuak egiten ari dira eskola-elikadura osasungarri, bidezko eta jasangarriko praktikak egiteko, tokiko eta sasoiko produktuak biltzen dituzten menuetan oinarrituta. Esperientzia horiek ikasgeletako elikaduran aldaketa sistemikoa egiteko oinarriak jartzen ari dira, elikadura-hezkuntzarekin eta jasangarritasunarekin konprometitutako erakundeen lankidetzak lagunduta.