NEIKER zentro teknologikoak, Basque Research and Technology Alliance (BRTA) zentroko kideak, LURZAIN garatu du, lurzoruaren osasuna ebaluatzera bideratutako partaidetza-zientziako web aplikazio bat. Proiektu hau Europar Batasunak bultzatutako URBANKLIMA 2050 programaren barruan dago, eta klima-aldaketaren ondorioak arintzeko edo horietara egokitzeko proiektuak bultzatzea du helburu.

Zehazki, soluzioaren helburua da interesa duen edonori tresna bat ematea, lurzoruaren osasun-egoera modu errazean ebaluatu ahal izateko, eta kudeaketa jasangarrirako beharrezko parametroak ematea.

Aplikazioa Lurzoruen Osasun Txartelen bidez hamarkada bat baino gehiagotan lortutako esperientzian oinarritzen da, ekosistema edafikoen egoera ezagutzera bideratutako sistema. "LURZAINen aplikatzen diren 12 neurketa espezifikoen proposamena doitu eta hobetu dugu, hala nola, zizare-kopurua zenbatzeko lur-bloke bat ateratzea, funtsezko funtzioak betetzen dituzten erakundeak, hala nola materia organikoaren deskonposizioa edo lurzoruaren egituraren hobekuntza", azaldu du Lur Epelde NEIKEReko Baliabide Naturalen Kontserbazio Saileko ikertzaileak.

Neurketen zehaztasuna eta eraginkortasuna hobetzeko, zentroak, Eskoziako James Hutton Instituterekin lankidetzan, digitalizaziorantz egin du aurrera, irudiak hartzeko telefono mugikor bat erabiltzen duen neurketa berritzaile bat gehituz, lurzoruaren funtsezko propietateak (materia organikoa, testura eta pH-a) estimatzen dituzten neurona-sareen ereduekin batera.

Horrela, LURZAINek 12 neurketa horiek lurzoruaren funtsezko bost funtziotan antolatzen ditu, Lurreko bizitza elikatzeko: landare-ekoizpena, biodibertsitatearen sustapena, uraren erregulazioa, emankortasunaren mantentzea eta karbonoaren bahiketa.

Praktiken ebaluazioa

Lortutako datuen bidez, irtenbideak konparazio-diagnostiko bat sortzen du datu-base zabal batekin. Funtzionalitate honek lurzoruaren egoeraren ikuspegi eguneratua emateaz gain, neurketak urtez urte errepikatzean erregistro historiko bat ezartzeko aukera ere ematen du.

"Erregistro honek lurzoruaren erabileran izandako edozein aldaketa behatzea errazten du, bai nekazaritzako esku-hartzeak, kontserbazio-praktikak edo ingurumen-aldaketak, bai denboran zehar haren osasunean eragina izan dezaketenak. Hori funtsezkoa da erabilera jasangarriko praktiken eraginkortasuna ebaluatzeko eta baliabide naturalak kontserbatzera eta hobetzera bideratutako erabaki informatuak hartzeko", esan du zentroko ikertzaileak.

Herritarren parte-hartze aktiboa

Soluzioa laborategi espezializatuen beharrik gabe erabiltzeko diseinatuta dago, jarraibide errazei jarraituz. Erabilera sustatze aldera, aldizkako ikastaroak antolatuko dira eta neurketak egiteko behar diren materialekin kitak emango dira, hainbat publiko inplikatzeko, hala nola nekazaritza-arloko profesionalak, ikasleen eta inguruko osasunean interesa duten herritarrak.

Ildo horretan, adibiderik onena Gasteizko Ingurumen Gaietarako Zentroarekin egiten duen lankidetza da. Zentro horrek bere udalerriko "Herritarren Zientzian Parte Hartzeko Sarea" koordinatzen du, eta 2018tik "Lurzoruak Kontserbatzeko Programa" barne hartzen du. Urte hauetan, programa honetan neurketak egin dira 350 lursailetan baino gehiagotan, eta horrek esperientzia eman du LURZAIN orain merkaturatu ahal izateko. Eta LURZAIN testatzen lehenak izaten ari dira.

Erabiltzaile bakoitzari informazio erabilgarria emateaz gain, Euskal Autonomia Erkidegoko lurzoruen osasunaren monitorizazioan parte-hartze aktiboa sustatzen du, herritarren zientziaren bidez. Horri dagokionez, Epeldek adierazi duenez, "egindako neurketa bakoitza www.lurzain.eus webgunean eskuragarri dagoen mapa interaktibo batean txertatuko da, eta eskualdeko lurzoruaren osasunaren erregistro xehatua eta osoa sortzen lagunduko du".