Aurrekaririk gabeko indarkeria-gorakadaren eta palestinarren lurrak lapurtzeko Israelen proiektu kolonialaren hedapenaren erdian, Zisjordaniako herrixka batek eutsi egiten dio nekazaritzan egindako talde-lanari.

«Goazen berehala, kolonoak datoz eta», ohartarazi du 33 urteko Mustafah Hammad Farkhako alkateak. Zisjordania okupatuko herrixka txiki bat da, Ramallahetik 45 minutura, Salfit barrutian. Mustafah Hammad, herrixkako gainerako biztanleak bezala, kolonoen mehatxuaz jabetzen da, duela gutxi gertuko lurretara iritsi baitira.

Gazteak gauez elkartzen ziren komunitate-gune bat da. Handik gertu, herriko ur putzu bat dago. Urrunean, hiru kolonia handiak eta horiek lotzeko eraikitzen ari diren errepide berria ikusten dira, Palestinako geografia zatikatzen jarraitzeko eta Zisjordania okupatuan legez kanpoko presentzia eta okupazioa zabaltzeko.

Okupazio- eta zatiketa-estrategia

Errepidea U-7aren ondoren hasi zen eraikitzen. Zisjordanian behin eta berriz errepikatzen den estrategia bihurtu da: palestinarren okupazioa zabaltzea Israelgo Armadaren babespean.

Kokaguneak, nazioarteko zuzenbidearen arabera legez kanpokoak baina Israelgo legediaren arabera legezkoak, berriak ez diren arren, eta Farkhako Sei Eguneko Gerraz geroztik okupatutako Zisjordanian ugaritzen hasi baziren ere, duela lau hilabete eskas, kolono israeldarrek postu aurreratu bat eraiki zuten (legez kanpokoa, bai Israelgo legearen arabera, bai nazioarteko zuzenbidearen arabera).

Egun batzuetan, herriko lurrak zeharkatu eta beste kolonia batzuekin lotzen duen errepidea ere eraiki zuten.

Arielen kokalekua, 20.000 kolono baino gehiago dituen handienetako bat, Farkhako muinoetatik ikus daiteke, eraikitzen ari diren errepide berria bezala, familiak olibondoetatik eta herria eta bertako laboreak hornitzen dituzten ur-iturrietatik bereiziko dituena. Errepideak eraikitzeko estrategia areagotu egin da Gazan genozidioa hasi zenetik, eta horrekin batera, Zisjordanian eraso eta erasoaldi armatuak areagotu egin dira, eta 40.000 pertsona baino gehiago lekualdatu dira 2025eko lehen bi hilabeteetan.

Gai Humanitarioak Koordinatzeko Bulegoaren (OCHA) arabera, 2023ko urriaren 7tik 2025eko urtarrilera kolono israeldarren 1.800 eraso bortitz izan dira. Horietako asko, Palestinako hiri, herri eta herrixkak lotzen dituzten errepide eta elkarguneetan, Armadak ireki eta diskrezioz ixten dituen kolonia eta kontrol-postuez inguratuta.

Israelgo agintari militarrek hiru errepide mota zehaztu dituzte Zisjordanian: kolonoentzako bide esklusiboak; palestinarrek ibiltzeko baimen berezia behar duten bideak; palestinarren joan-etorria baimentzen duten bideak, baina kontrol mugikorrei lotuta eta pertsonak eta ibilgailuak konfiskatuta.

Autokudeaketa eta erresistentzia

Hammad Palestinako Alderdi Komunistan militatu zuen, non ekintza kolektiboen balioan hezi zen, eta behetik hasita bere komunitatean demokrazia aktiboa eta parte-hartzailea antolatzea lortu du.

Gaur egun, Palestinako askok bezala, erronka handia sentitzen du Palestinako Agintaritzarekiko, politika neoliberalak aplikatzea eta Israelen okupazioaren erasoen aurrean palestinarren defentsa uztea leporatzen baitio. Gainerako alderdi politikoei buruz honakoa dio: «GKE bihurtu dira, finantzaketaren zain eta jendearen arazoei aurre egin gabe».

Horregatik, 2023an alkate hautatu zutenean, zerrenda independente bateko buru zen, gazteek eta ezkerreko tradizio sendoa zuen herriak lagunduta. Bere proiektua hiru ardatzetan oinarritzen da: feminismoa, demokrazia zuzena eta elikadura-burujabetzaren eredu bat. Herria hainbat batzordetan egituratzen da, gazteen eta emakumeen parte-hartze handiarekin.

«Hiritartasunaren eta askatasunaren printzipio zaharrak eslogan soil bihurtu dira», dio Mai Aquek, 39 urteko emakumeak. Askok bezala, ekintza zuzen bihurtu du ANPErekiko eta beste alderdi batzuekiko atsekabea. Beste emakume batzuekin batera, piper minak prozesatzeaz arduratzen da. Herriko baratze organikoetako batean hazten dira, eta bertako zein kanpoko merkatuetan saltzen dituzte.

Langabeziak, hainbat urtetako okupazioaren ondoren, eta urriaren 7tik, Israelen baimen asko ezeztatu zirenetik, emakumeen lanaren balioa handitu zuen nekazaritzan eta janariaren ekoizpen-prozesuetan.

Aqueren ustez, batasuna funtsezkoa da, ez bakarrik herrian, eta oliba-olioa egiteko proiektu kooperatiboa aipatzen du, oliba-ekoizleak diren beste herrixka batzuekin batera dagoeneko ezartzen ari direna. «Erresistentzia palestinar asko etxean dago», jarraitzen du, eta kontatzen du emakume askok beren seme-alabak bakarrik hezi eta hazi behar izan dituztela batzuetan, lan egiteaz gain, senarrak espetxean dituztelako, sarraskituak izan direlako edo dibortziatu egin direlako.

Farkharen elikadura-burujabetzaren proiektuak lotura estua du munduko beste leku batzuetako emantzipazio-prozesuekin. Helburua egungo garapen-eredua eta eredu hori babesten duten gizarte- eta ekonomia-egiturak birplanteatzea da, ekoizpen masibotik eta metaketatik aldenduz, pertsonen ongizatera eta ingurumena babestera bideratutako eredu ekonomikoak eraikitzeko.

Palestinan, eta bereziki Farkhan, proiektuak eragin zuzena du Israelen okupazioaren aurkako erresistentzian.

Hainbat faktorek lagundu dute bizilagunek ilusioz ikus dezaten. Israelgo hirietan lan egiten zuten eta U-7aren ondoren lanpostuak galdu zituzten palestinar askok itzuli eta mantenu modu berriak bilatu zituzten. Horri gehitu behar zaizkio kolonoen etengabeko erasoak eta Israelen okupazioak ezarritako murrizketa ekonomikoak, ondasunen eta zerbitzuen garapena eta ekoizpena blokeatzen baitute.

Askoren ustez, gizarte aske baten utopia norberaren existentziaren eta berdintasunezko gizarte baten utopiaren eskutik doa. «Askatasuna gure janaria edukitzetik hasten da», dio Hammadek.

Proiektua bi fronte handitan egituratzen da: ekoetxalde kolektiboa eta etxeetako laborantza komunitarioa. Farkhako 340 etxeetatik, 230ek beren elikagaiak lantzen dituzte familia-baratzeetan, eta, horri esker, ekonomia zirkularra sortu da.

Ekogranjak hazkuntza organikoko teknikak eta terrazetako antzinako ureztatze-metodoak erabiltzen ditu. Baina autosufizientzia ez da elikagaiak ekoiztera mugatzen. Herrixkak eguzki-panelak ditu, etxeen %40 energiaz hornitzen dutenak.

Proiektu jasangarri horiengatik eta beste batzuengatik, 2016an Farkha Palestinako lehen herrixka ekologiko izendatu zuten.

Erronkak

Farkharen proiektua mantentzeko eta indartzeko erronkak ugariak dira, eta israeldarren okupazioarekin eta palestinarrei eragiten dien segregazio-sistemarekin lotuta daude.

Oztopo nagusietako bat biztanleek proiektuan lan egiteko denborarik ez izatea da; izan ere, askok inguruko hirigune palestinarretara joan behar dute, baita kolonia edo hiri israeldarretara ere, lan bila.

Funtsezko beste arazo bat Israelek ekonomia eta baliabideak kontrolatzea da. Hamarkada askotan, Palestinako merkataritzari eta industriari ezarritako murrizketek Israelgo produktu eta zerbitzuen mendekotasuna sortu dute, eta Palestinako biztanleriaren zati handi bat eskulan merke bihurtu du Israelentzat.

Ura funtsezko beste baliabide bat da proiektuaren ereite eta iraunkortasunerako. 90eko hamarkadan Osloko Akordioez geroztik, Israelek Zisjordaniako eta Gazako uraren %80 kontrolatzen du. Gaur egun, ur-hornidura eta -banaketa lehenetsita daude legez kanpoko asentamenduetarako; kolonoek, aldiz, eraso eta kutsatu egiten dituzte duela hamarkada batzuetatik hona, ur-iturriak Palestinako herrixketan, eta praktika hori areagotu egin da U-7tik.

Kasu askotan, ANPk ura erosi behar izan die Israelgo enpresei. Erakunde honetako funtzionarioen arabera, U-7tik, Zisjordaniako ur-hornidura %35 jaitsi da.

Farkhan, egoera kritikoa da: herriak kontsumitzen duen uraren %55 prezio altuetan erosi behar da, eta horrek zaildu egiten du labore kolektiboak eta familiako baratzeak ureztatzea.

Lurra eta bere edukitza kolonoen erasoen ardatza izan da, eta hainbat hamarkadatan palestinarren nahitaezko desplazamendu eta exilioen kausa.

Farkhan, Zisjordaniako gainerako lekuetan bezala, Osloko Akordioen ondorio estrukturalak ikus daitezke, lurraldea zatikatu eta kolonoek kontrolatzea ahalbidetu baitute.

Hammadek ikusi du lehen Israelgo kokaleku eta hirietan lan indarra saltzen zuten langileak, lanpostuak eta mugitzeko baimenak galdu zituztenean, itzuli egin direla eta artzaintza eta nekazaritza bezalako jarduerei ekin dietela bizirauteko, arbasoek egin zuten bezala.

Autokudeaketa

Egoera tamalgarria izan arren, Farkhan okupazioari eta superprodukzio eta kontsumo eredu neoliberalari aurre egiten dieten ekimenak sortu dira, horrelako komunitateek, ez bakarrik Zisjordanian, baita Hego Globalean ere. Nazioarteko elkartasunaren eta mundu konektatu baten premisa elkarguneak bilatzean lortu da.

Duela 25 urte baino gehiagotik, komunitateak Farkhako Nazioarteko Jaialdia autokudeatzen du. Ekitaldi horretan, uda guztietan mundu osoko jendeak ezagutzak trukatzen ditu eta bere borondatez lan egiten du herrixkako proiektuetan, hala nola emakumeen etxean edo baratze kolektiboan harresi bat altxatzean. Edo 10 egunez munduaren ikuspegi bat partekatzea.

Israelen erasoen gorakadaren, kolonoen aurrerapenaren eta mugikortasun murrizketen aurrean, 2024an bi egun bakarrik iraun zuen.

Mai Aquek badaki nazioarteko elkartasuna, boluntarioen lanak, laguntza ekonomikoa edo azpiegituren laguntza ere ez direla eraginkorrak kolonoek hartutako lurren hedapena eteten ez bada eta nekazari palestinarren aurkako erasoek jarraitzen duten bitartean. «XXI. mendean gaude, eta oraindik ere okupaziopean, nahitaezko desplazamenduekin eta erasoekin bizi den jendea dago», salatu du.

«Hau bizitzaren poza da», dio Sadiq al-Sharif erradiologo erretiratu eta orain baserritarrak. Bekokian izerdia duela eta aurpegian irribarrea duela, etxean duen baratzeaz eta udan tomateak hazteko parralak bere eskuekin eta familiakoekin eraikitzeaz harro dago.