[Amigos de la Tierra Internacional-en argitaratutako artikulua]

Elikadura-subiranotasunaren aldeko mugimenduak mundu osoko herri-mugimenduekin lankidetzan aritzeko deia egiten du, klimaren aldaketa gero eta handiagoei, gosearen gorakadari, enpresa handiek demokrazia pixkanaka bereganatzeari eta elkarri lotutako krisi sozialei aurre egiteko. Deialdi horrek -2025eko Nyéléniko Munduko Fororako bidean- elikagai-sistema bidezkoagoen alde borrokatzen duten herriak omentzen ditu, eta beste batzuekin batzen ditu sistemaren aldaketaren aldeko munduko borrokan.

Nyéléni lehen Foroa

2007an, Maliko hegoaldeko Sélingué herrixka mugimendu sozialen historian une erabakigarri baten egoitza izan zen. Bost kontinenteetako 500 pertsona baino gehiago, nekazaritza- eta elikagaigintza-gaietan interesa duten gizarteko sektore guztien ordezkari gisa, Elikadura Subiranotasunaren aldeko Munduko lehen Foroan bildu ziren. 1990eko hamarkadaz geroztik, mugimenduak elikadura-subiranotasunaren ikuspegi partekatua ezarri zuen bilera horretan, eta errealitate bihurtzeko konpromisoa hartu zuen kolektiboki.

Foroak, eta bertan egindako Adierazpenak, Maliko landa eremuko emakume ospetsu baten izena daramate: Nyéléni. Fonio eta samioa (Afrika Mendebaldeko zereal autoktonoak) etxekotzeagatik ezaguna, Nyéléni emakume iraultzailea izan zen, diskriminazio sozialari aurre egin ziona, ezkontzari uko egin ziona eta lurra landu zuena inguruko nekazari gehienak baino nekazari hobea izateko.

Elikadura-subiranotasunaren aldeko mugimendu gero eta handiagoa

Azken bi hamarkadetan elikadura-subiranotasunaren aldeko mundu mailako mugimendu indartsu bat sortu da. Mugimendu hau tokian tokiko borroketan oinarritzen da, askotarikoa da eta nazioan eta nazioartean errekonozimendu politiko handia lortu du. Herri-botereak, mugimendu gisa, honako hauek lortu zituen: labore transgenikoen erasoaldia geldiarazteko Cartagenako Protokoloa sinatzea (2003); NBEren Munduko Elikagaien Segurtasunerako Batzordea (CSA) demokratikoki erreformatzea, gizarte zibilari hitza emateko elikadura-politikarako hain garrantzitsua den eremu aldeaniztun horretan (2009); eta CSAko adituek aitortzea agroekologia dela biderik onena ingurumen-krisiak, gosearen, osasunaren eta desberdintasunaren krisiak konpontzeko (2019). Mugimenduak lortu zuen, halaber, nekazariak eskubideen titular gisa aitortzea, Nekazarien eta landa-eremuetan lan egiten duten beste pertsona batzuen eskubideei buruzko Nazio Batuen Adierazpena (UNDROP) berretsiz 2018an. 2015ean Nyéléni Foroaren bigarren edizioa egin zen.

Erronka handiagoak herrientzat eta planetarentzat

Kapitalismoak formaz aldatzeko eta proposamen erradikalak lortzen saiatzeko duen maltzurkeria handiarekin gertatzen den bezala, agroekologiak kooptatua izateko eta bere ahalmen eraldatzailea murrizteko arriskua du orain, bai CSAn, bai beste erakunde batzuetan. NBE bezalako gobernantza-eremu multilateralak gero eta gehiago ari da sektore pribatua aukeratzen, eta enpresen interesek agenda zuzentzen duten "alderdi interesdun ugarien" ekimenak bultzatzen ari da. FAOren Elikaduraren Munduko Foroa, 2023ko urriaren 16tik 20ra Erroman egingo dena, eta Elikadura Sistemei buruzko NBEren 2021eko Goi Bilera, elikagaien arloan interesa duten alderdi askoren gobernantzaren adibide dira. Enpresa-kooptazioa CMNUCCren klima-gailurretan eta NBEren Aniztasun Biologikoari buruzko Hitzarmenean ere sartzen ari da. Hitzarmen horretan, enpresa handiek gero eta sarbide handiagoa dute merkatuan oinarritutako "irtenbideak" bultzatzeko, hala nola "nekazaritza klimatikoki adimenduna", "naturan oinarritutako irtenbideak" eta emisioen eta biodibertsitatearen konpentsazioa.

Aldi berean, aurrekaririk ez duen gose-krisiari aurre egin behar diogu, munduko elikadura-sistema industrial batek bultzatuta, irabaziak herrien eta pertsonen eskubideen, haien bizitzen eta ingurumenaren aurretik jartzen dituena. Nekazaritza intentsiboaren ereduak ingurumena suntsitzen laguntzen du eta boterea nazio-mailako agronegozio gutxi batzuen eskuetan kontzentratzen du, aldi berean eskala txikiko ekoizleei beren subiranotasuna eta eskubideak kenduz, adibidez haziak gorde, partekatu eta landatzeko eskubidea. FAOren kalkuluen arabera, 690 eta 783 milioi pertsona artean igaro ziren goseak munduan 2022an, eta zifra hori areagotu egin zuten klima-aldaketak, Covid-19aren pandemiak eragindako nahasmendu ekonomikoek eta mundu osoko gatazka militarrek. Elikagaien krisi hori zorra handitzearekin, pobreziarekin eta eskuineko indar politikoen gorakadarekin gainjartzen da mundu osoan. Komunitate ahulek – bereziki, eskala txikiko nekazariek, landa-langileek, herri indigenek, herri eta pertsona arrazializatuek, migratzaileek eta emakumeek – krisi hauen inpaktu okerrenak pairatzen dituzte eta horiei aurre egin behar diete, eta jazarpen politikoaren lehen helburuak dira.

Nyélénik mugimendua zabaltzen du

Krisi-interkonexio horrek gizarte-mugimenduak bultzatzen ditu beren agenda espezifikoetatik haratago begiratzera eta indar kontserbadoreen eta enpresarialen aurka elkarrekin lan non egin dezaketen aztertzera. Elikadura-subiranotasunaren, klima-justiziaren, osasunaren, langileen eskubideen eta genero-justiziaren aldeko borrokak oso lotuta daude, eta loturak sortu behar ditugu.

Nyéléniko prozesu berriak mugimendu horiek bilduko ditu demokraziaren desegiteari eta eskuin muturraren gorakadari aurre egiteko, "analisiak eta posizioak koordinatzeko, borrokak ikusarazteko eta haien kriminalizazioari aurre egiteko, elkartasun-loturak sendotzeko, akordio programatikoak eraikitzeko eta ekintzak adosteko espazio batean, elikadura-sistemak eta gure gizarteak eraldatzeko". Prozesuak eskualde mailako kontsulta demokratikoak izango ditu eta 2025ean Indian Munduko Foro batean amaituko da.

Nyéléni mugimendu-konbergentzia horren sinbolo indartsua da oraindik. Emakume nekazari gazte gisa, bere historia ez da soilik elikadurari edo nekazaritzari buruzkoa. Emakumeen eskubideen aldeko borroka da, adinean, klasean edo azal-kolorean oinarritutako zapalkuntzaren aurkakoa. Gotorlekuari buruzkoa da zoritxarraren aurrean. Indartsuagoak gara gure eskuak batzen ditugunean enpresa-boterea desegiteko eta sistema-aldaketa lortzeko borrokan.

Irudia: Lehen Foro Nyéléni Malí-n. Kredituak: Tineke D’Haese