ELAk, LABek, ESK-k, STEILASek, Etxaldek eta Hiruk bat egiten dute gutxieneko soldataren eta pentsio justu eta nahikoen aldeko borrokarekin, eta Hego Euskal Herriko 4 hiriburuetan mobilizatuko dira..

Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak mobilizazioak deitu ditu apirilaren 5erako Hego Euskal Herriko 4 hiriburuetan, `Soldata eta pentsio duinak. Orain, hemen eta denontzat. Por unas pensiones y un salario mínimo justo y suficiente´ lelopean. Pentsiodunen Mugimenduak Herri Ekimen Legegile bat bultzatu zuen duela hilabete batzuk, pertsona guztientzat bidezko pentsioak eta nahikoak lortzeko. Aldarrikapen zehatza pentsioen osagarria lortzea da, Lanbide arteko Gutxieneko Soldatarekin (LGS) parekatu arte. Hego Euskal Herrian LGS propiorik balego, hori litzateke erreferentzia.

ELAk, LABek, ESK-k, STEILASek, Etxaldek eta Hiruk partekatzen duen aldarrikapena da, alegia. Are gehiago, soldata eta pentsio duinen aldeko borroka pobreziaren eta gizarte bazterketaren aurkako borroka bateratua eta osagarria dela diote, pobreziak gora egin baitu azken urteetan. Aldarrikapen horiek pentsiodunak eta gehiengo sindikala batu zituzten 2020ko Greba Orokorrean.

Duela hilabete batzuk, ELA, LAB, ESK, STEILAS, Hiru sindikatuek eta Etxalde mugimenduak osatua, bide bateratu bati ekin zion Euskal Herrirako gutxieneko soldata propioa lortzeko, bi bide posibleren bidez: lanbide arteko akordio bat eta Herri Ekimen Legegile bat eskumena lortzeko eta hemen gutxieneko soldata propioa erabaki ahal izateko.

Oraingoz, ordea, patronalek uko egin diote LGS propio baterako aldarrikapenari buruz hitz egiteari, nahiz eta gizarteak onartzen duen Estatuak ezarritako gutxieneko soldata Euskal Herrian bizitzeko guztiz eskasa dela, kexu dira sindikatuak. Horrek bereziki eragiten die sektore feminizatuei, arrazializatuei, dibertsitate funtzionala duten pertsonei edo lan-merkatuaren prekaritateagatik, etxebizitzaren arazoagatik eta abarrengatik independizatu ezin diren gazteei.

Gutxieneko soldata propioa lortzeko Herri Ekimen Legegileari dagokionez, nahiz eta Eusko Legebiltzarrak tramitera onartu duen, Nafarroako Parlamentuak atzera bota du, “milaka langile zaurgarriri bizkarra emanez”.

Beraz, sindikatuek ezinbestekotzat dute mobilizatzea eta Pentsiodunen Mugimenduarekin aliantzak eraikitzea, Hego Euskal Herriko pertsona guztientzat pentsio eta soldata duinak eta nahikoak lortzeko. Horregatik, elkarrekin mobilizatuko dira apirilaren 5ean Hego Euskal Herriko 4 hiriburuetan.

Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduko Emakumeek manifestu bat aurkeztu zuten atzo, Bilboko Bilborock aretoan, premiazko neurriak eskatzen dituena pentsio duinak bermatzeko eta alor horretan genero-arrakala murrizteko. Etxalde, beste talde batzuekin batera, manifestuari atxikitu da.

Ekitaldia Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduko Emakumeek antolatu dute, eta feminista, emakume talde eta pentsiodunak bildu dira, astez aste eskualde osoko plazetan manifestatzen direnak. Etxalde mugimenduan Amets Ladislao eta Maite Aristegi izan ziren.

Helburu nagusia esperientziak partekatzea eta emakume pentsiodunen egoerari buruz hausnartzea izan da, batez ere kotizazio gabeko pentsioak dituztenen egoerari buruz.

Ekitaldian nabarmendu da emakume horien ahultasun ekonomikoa ez dela kasualitatea, baizik eta sistema patriarkal baten emaitza, historikoki emakumeak zaintza-lanetara baztertu dituena, aintzatetsi edo ordaindu gabeak. Dedikazio horrek eragotzi egin du asko lan-merkatura sartzea edo baldintza eskasetan sartzea, eta horrek pentsio baxuagoak ekartzen ditu.

Desberdintasuna islatzen duten datuak

Ekitaldian aurkeztutako manifestuak datu kezkagarriak ditu:

• • 2023an, EAEn kotizazio gabeko pentsio bat jasotzen zuten 6.000 pertsonetatik (hilean 484,6 €, 14 ordainsaritan) % 67 emakumeak ziren.
  • 2024ko azarorako, zifra hori 7.859 pertsonara igo da, eta horietatik 5.300 inguru emakumeak dira.
  • Emakume horietako askok, batez ere 80 urtetik gorakoek, zailtasunak dituzte hilaren amaierara iristeko, beren pentsioak nahikoak ez direlako.

Gainera, sexuaren araberako lan-bereizketak eta soldata-arrailak egoera larriagotu dute, pentsioen arteko desberdintasuna iraunaraziz. Lan-merkatuan sartu diren emakumeek, askotan, lanaldi bikoitzaren kontura sartu dira (ordaindutako lana eta zaintza-lanak), eta horrek kotizazioak eta, ondorioz, pentsioen zenbatekoa mugatu ditu.

Legegintzako Herri Ekimena: justizia ekonomikorako proposamena

Egoera horren aurrean, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimenduak Legegintzako Herri Ekimen bat aurkeztu du, gutxieneko pentsioak Lanbide arteko Gutxieneko Soldatarekin (LGS) parekatu arte osatzea bilatzen duena. Gaur egun, hilean 1.184 eurokoa da. Eusko Legebiltzarrean izapidetzeko onartu den neurri horrek 66.000 emakume pentsioduni egingo lieke mesede, pentsioen genero-aldea nabarmen murriztuz.

LHEk hau proposatzen du:

• • Banakako osagarria, bizikidetza-harremanak alde batera utzita.
  • Euskal administrazio publikoak ofizioz jardutea osagarria jasotzeko eskubidea duten pertsona guztiek jasoko dutela bermatzeko.
  • Osagarria 14 ordainsaritan ordaintzea, Europako Gutun Sozialaren arabera.

Ekintzarako deia

Emakume pentsiodunek gizarteari dei egin diote ekimen hau babes dezan sinadurarekin. «Ezin dugu onartu bizitza beste batzuk zaintzen eman zuten emakumeek beren azken urteak pobrezian bizitzea», adierazi zuen bozeramaileetako batek ekitaldian.

Horrez gain, gutxieneko pentsio duina bermatzea justizia ekonomikoaren kontua izateaz gain, genero-berdintasunaren bidean funtsezko urratsa ere badela azpimarratu dute. “LHE hau aukera bat da bidegabekeria historiko bat zuzentzeko eta adineko emakumeak duintasunez biziko direla ziurtatzeko», gaineratu zuen beste parte-hartzaile batek.

Ondorioa: justizia sozialaren aldeko borroka

Bilborockeko ekitaldia topaketa eta hausnarketarako gune izan da, baina baita emakume pentsiodunen duintasunaren aldeko borroka justizia sozialaren eta berdintasunaren aldeko borroka dela gogorarazteko ere. LHE abian dela, Euskal Herriko emakumeek espero dute hau izatea etorkizun bidezkoago baterako lehen urratsa adineko pertsona guztientzat

Langile klasearen bizi baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta gizarte kohesioa eragiteko, euskal gehiengo sindikalak gutxieneko soldata propioaren aldeko bidea ireki dute, Herri Ekimen Legegilea erregistratuz eta Lanbidearteko Akordio baterako eskaera luzatuz.

Hego Euskal Herriko langileentzat soldata propio baten aldeko ibilbidea abiatu dute ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru sindikatuek eta Etxalde mugimenduak, bai Herri Ekimen Legegilea erregistratuta, bai Lanbidearteko Akordio baterako eskaera luzatuta, EAEn zein Nafarroan.

Prentsaurreko baten bitartez gogoratu dutenez, azken urteetan eskubide sozialen aldeko hainbat ekimen sozial eta sindikal izan dira, besteak beste, pentsio eta soldata duinen alde. 2020ko Greba Orokorrean gutxieneko soldata eta pentsioak izan ziren eragile sozial eta sindikatuon aldarrikapen nagusietako bi.

Bost urteren ondoren, lemari berriro heldu diote sindikatuek zein pentsionisten mugimenduak. Horregatik, ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru sindikatuek eta Etxalde Mugimenduak bat egiten dute pentsiodunen mugimenduak pentsioak gutxieneko soldatarekin parekatzeko aurkeztu duen Herri Ekimen Legegilearekin eta sinadurak bilduko dituzte beraiek ere.

«Espainiako gutxieneko soldata oso baxua da eta ez dio erantzuten Hego Euskal Herriko egitura sozioekonomikoari, ezta langileok hauteskunde sindikaletan zein mobilizazio bidez erakutsi duten borondate berezituari ere. Gutxieneko soldata aberastasuna banatzeko eta pobrezia murrizteko tresna izan beharko litzateke, baina Espainiako gutxieneko soldatak ez du funtzio hori betetzen», azaldu dute.

Hemen, gutxieneko soldatak askoz baxuagoak

Aipatu dutenez, Hego Euskal Herriko antzeko egitura sozioekonomikoa duten herrialdeetan 2024an gutxieneko soldatak askoz altuagoak izan ziren: Alemanian 2.054 eurokoa, Britainia Handian 2.230 eurokoa, Belgikan 2.070 eurokoa, Luxenburgon 2.570 eurokoa, Herbehereetan 2.134 eurokoa, Irlandan 2.134 eurokoa edo Islandian 2.493 eurokoa (urteko 12 ordainsaritan). «Onartezina da Hendaiako langileen egungo gutxieneko soldata 1.802 eurokoa izatea eta Irungo langileena 1.303 eurokoa (14 ordainsaritan banatzen den Espainiako LGSren kopurua, 12 hilabetetan banatuta)», gehitu dute.

Hori dela eta, sindikatuek bi ekimen jarri dituzte martxan, bata bestearen osagarri. Herri Ekimen Legegileak patronalarekiko presioa eragiten du Lanbidearteko Akordioa negoziatu dezan, bestela legezko araugintza etorri baitaiteke. Eta Lanbidearteko Akordioak eskumena eskualdatzeari bidea ireki diezaioke.

Sinadura bilketa bera mobilizazio erraldoi bat izan dadila nahi dute sindikatuek, eta etapa bakoitzean beste eragileen erantzunaren arabera, mobilizazio berriak antolatuko dituzte.

Ildo beretik, patronalari «fede onez negoziatzea» exijitzen diote. Instituzioei «ekidistantziak alboratzea eta langileen prekaritatea bultzatzen duen patronalari aurre egitea» eskatzen diete, «eta beren ardura esparruetan administrazioetako langileei eta azpikontratatutako langileei gutxieneko soldata nahikoak bermatzea». Azkenik, alderdi politikoei Herri Ekimen Legegilea babesteko konpromisoa eskatu diete.

Denon Bizitzak Erdigunean plataformak egindako agerraldian, zaintza langileen baldintzak hobetzeko, pribatizazioa amaitzeko eta lanaldia murrizteko exijitu dute EHNE Bizkaia, LAB, Steilas, ESK, Hiru sindikatuek eta Etxalde mugimenduak.

«Historikoa». Halaxe izan zen iazko azaroaren 30a. Egun hartan, Euskal Herriko mugimendu feministak greba feminista orokorrera deitu zuen, eta kaleak hartu zituen zaintza eskubide kolektiboaren alde. Eguna mugarria izan zen arren, egun hartan ez zen ezer amaitu. Horren erakusle izan zen atzo, grebaren urteurrenari begira, Denon Bizitzak Erdigunean plataformak egin zuen agerraldia. Bertan izan dira LAB, Steilas, ESK, EHNE Bizkaia, Etxalde eta Hiru, eta argi utzi dute borrokan jarraitzeko asmoa dutela: «Zaintza eskubide kolektiboaren aldeko borrokan ekarpen sindikala egiten jarraitzeko konpromisoa hartzen dugu». Horretarako, instituzioak eta patronalak interpelatuko dituzte.

Instituzioen «arduragabekeria» salatu dute sindikatuek, pribatizazioaren eta negozioaren ereduan sakontzen jarraitzea erabaki dutelako. Horren aurrean, sindikatuek konpromisoa hartu dute negoziazio kolektibora premiazko neurri batzuk eramateko. Izan ere, adierazi dute bizitzak erdigunean jarriko dituen zaintza sistema publiko eta komunitario batera bidean enpleguaren eremuan urratsak egiteko agenda markatu beharra dagoela.

Premiazko neurrian artean, zerbitzu publiko gehiago ez pribatizatzeko exijitu dute, eta gaur egun pribatizatuta daudenak publiko egiteko. «Eta irabazi asmoa guztiz ezabatzea», erantsi dute. Zerbitzuetan baliabideak jartzea eta lurralde historikoen arteko oreka bermatzea ere nahitaezkotzat jo dute.

Lanaldia murriztea ere ezinbestekotzat jo dute agerraldian parte hartu duten sindikatuek. 30 orduko lanaldia lortu arte, jaitsiera «progresiboa» eta «adierazgarria» izan dadin nahi dute, soldata jaitsierarik gabe. Horri esker, bizitza «bizigarriagoa» izango litzateke. Murrizketaren helburua gizonek ardurak hartzea ere bada, «erantzunkidetasunez zaintza lanak banatzeko».

Bilbon egingo diren jarduerak.

Zaintza langileei dagokienez, lan baldintzak hobetzeko eskatu dute: alde batetik, hitzarmenak hobetzea eta ez dauden eremu horietan berriak sortzea, lurraldeen arteko desorekak saihestuz; bestetik, ratioak jaistea. «Erabiltzaile zein langileen baldintzak hobetzeko», dekretuak berritu eta hobetu behar dira, eta baliabide gehiago jarri.

«Gizonek ez zaintzearen pribilegioari uko egin diezaioten eta zaintza lanetan ardura har dezaten», baimenak hobetzea da premiazko beste neurri bat, eta «egungo egoera zapaltzailea betikotuko ez duen» kontziliazio bat ezartzea. Horretarako, besteak beste, sektore feminizatuetako lanaldi murrizketetan ordezkapenak bermatu behar dira, eta kotizazioan ezin da penalizaziorik egon. Zaintzeko baimenak familia nuklearretik kanpo eskuratu ahal izatea ere proposatu dute.

Zerbitzu publikoak indartzea

Modu integral eta duin batean zaintzeko eta zainduak izateko, LAB, Steilas, ESK, EHNE Bizkaia, Etxalde eta Hiru erakundeek argi utzi dute oinarria zein den: «Zerbitzu publikoak indartzea ezinbestekoa da». Inbertsio handiagoak exijitu dituzte gizarte zerbitzu, etxebizitza eta osasun sistema publiko, unibertsal eta eraginkorra lortzeko. Are gehiago: «Zaintza lanen egoera irauli nahi badugu, zalantzarik gabe, kontzientziazioa eta heziketa dira tresnarik eraginkorrenak». Hori dela eta, hezkuntza sistema hizpide, hainbat aldarrikapen egin dituzte: berdintasun planak adostea, eguneratzea eta garatzea; curriculumean zaintza txertatzea; eta beharrezko baliabideak ezartzea, ikastetxe guztietan hezkidetzarako plan egonkor eta kalitatezkoak egon daitezen.

Neurrien berri emateaz gain, gaurko agerraldian herritarrei dei egin diete mugimendu feministak etziko antolatu dituen mobilizazioetan parte har dezaten. Bilbon Zaintzaren Herria egingo dute, eta Gasteizen, kalejira bat. Iruñean, berriz, topaketa batzuk antolatuko dituzte, eta Donostian, elkarretaratze bat. Beste eskualde batzuetan ere mobilizazioak egingo dituzte.

LAB, ESK, STEILAS, EHNE, Hiru sindikatuek eta Etxalde mugimenduak Gipuzkoako Foru Aldundiaren Donostiako egoitzaren aurrean salatu dutenez, basogintza sektorean neurri falta dago eta horrek lan istripuen tasa "onartezina" pairatzen du. Era berean, egungo baso-ustiaketaren eredua aldatzea eskatu dute.

Azken urteetan basogintzak hilkortasun tasa altuak izan ditu. Sektore hori eraikuntza bera baino 10- 15 aldiz hilkorragoa da bere langile kopurua ikusita (nekez izango dira 1.000 langile Euskal Herrian). Sektorearen sakoneko prekaritatea da oinarrizko arrazoietako bat; adibide gisara, 2018ra arte eremu horretan oso langilek gutxik ziharduen alta emanda dagokion CNAEan, eta ikuskaritza kanpaina baten ostean bat-batean altan emandako langile kopuruak nabarmen egin zuen gora. Horrek ez du esan nahi langile kopuruak gora egin zuenik, baizik eta lanean ziharduten langile asko altan eman zituztela.

Bistan da aktibitateak badituela berezko arriskuak, baina basogintza ereduak, hain zuzen basogintza intentsiboak, arrisku horiek nabarmen areagotzen ditu. Euskal Herrian, eredu hori batez ere Kantauri isurian ematen da, gerraosteaz (1940) geroztik, beraz, termino historikoetan oso berria da. Kanpoko espezieak hazkunde azkarreko espezieak aldatu, hazi eta matarrasa moduan ateratzen dira denbora ziklo motzetan. Horretarako makineria astuna erabiltzen da eta mendian pistak irekitzen dira egurra atera ahal izateko. Gainera, interbentzioak askotan lur eremu pribatu txiki, bakan eta urrunetan egin behar izaten dira, lanerako planifikazio egokia eramateko aukerak murriztuz.

Azken hamarkadetan ikuspegi ekonomikotik porrot egin du, bidean milioika euro publiko xahutu ditu diru laguntzetan; bioaniztasun ikuspegitik, berriz, gure mendi lurrak eraldatu ditu, bertako basoak eta espezieak masiboki alboratu ditu eta, era berean, matarrasek eta habitataren eraldaketak bertako fauna larri erasotu du. Zer esanik ez lan osasunaren ikuspegitik. Izan ere, basoaren ustiaketa intensiboa ordekan edo lur lauetan egin behar litzakeenean, teknika horiek gure malkarretara ekartzean arrisku faktorea muga onargaitzetara iristen da.

Bideragarritasun ekonomiko faltak lanorduak modu masiboan eginarazten ditu (7:00-19:00) baita larunbatetan ere; arrazoi beragatik makineria zaharra eta desegokia erabiltzen da malkar handietan, eta lan erritmoak oso altuak dira ustiatutako materialaren balioa oso eskasa delako. Prebentzio neurriak ez dira aplikatzen, langileak modu isolatuan lan egiten dute, ez dago baliabide prebentiborik, formakuntza falta nabaria da eta, oro har, ez da laneko araudia errespetatzen. Lanaren berezko arriskuei gehitzen zaizkien faktore horiek dira istripu tasa handiaren eragileak.

Basogintza eredua aldatu beharra dago

Kontzentrazioa deitu duten erakundeek dei egiten diegu Gipuzkoako Foru Aldundiari
eta Batzar Nagusiei, mendi foru arauak alda ditzaten, basogintza jasangarri baten defentsan, eredu intentsiboa baztertuz, bideragarritasun ekonomikoa, bioaniztasunarena, bermatzeko, eta, horrekin batera, lan osasuna eta lan baldintzak ere bermatuak izan daitezen.

Baso politika horiek aldatu eta eraginkor bilakatu bitartean hainbat neurri proposatzen ditugu:

1. Premiazkoa da lurraldearen okupazioa orekatzea, elikadura jardueraren beharrak kontutan hartuta. Ondorioz, beharrezkoa ikusten dugu ahalik eta epe laburrenean %30tik beherako malda duten lur azalerak elikagaiak ekoizteko erabiltzea.
2. Lur publikoan basogintza intentsiboaren debekua, eta, ondorioz, mozketak eta matarrasak alde batera uzten joatea.
3. Lur pribatuan arriskuen arabera zonifikazio bat egitea, non malkarra erabakigarria izango den eta %60tik gorako malda duten lur azalerak baso autoktonora bideratuko diren, kontserbaziorako %50eko maila ezarriz eta matarrasak albo batera utziz.
4. Eredu aldaketa gauzatzen den bitartean Aldundiek “saka” baimenak baldintzatuko dituzte:

• • Departamentutik baliabideak baso ateratzea kontrolatzeko prebentzio ikuspegitik
  • Ordutegia mugatu eta ikuskatu -”franja horaria”- fitxajea.
  • Baliabide prebentiboen presentzia (soilik horretarako)
  • Kontratazio mota bermatzea iruzurrik ez dagoela kontrolatuz.
  • Aldundia Osalanekin koordinatuko da Basozainek zuzenean Osalango teknikarien eskutik formakuntza jaso dezaten.