Artikulu honetan, "esne-munstro" horri buruzko gogoeta batzuk partekatu nahi nituen, Soriako 20.000 behiko makro-etxaldearen proiektua baita, eta gizartean, ekonomian eta ingurumenean dituen eragin larriak ikusi nahi nituen. Nola plantea daiteke horrelako proiektu bat eta pentsatu martxan jartzeko benetako aukerak dituela? Nola da posible baloratzen den gauza bakarra inbertsioa izatea, espekulatiboa dena, munstro honek sortzen dituen inpaktu handien aurrean? Argi dago, oro har eta erakundeetan bereziki, inbertsio handiei ematen zaien kultua, inpaktuak eta are gutxiago kontraesanak baloratu gabe.

Makro-abeletxe hau, esnegintzako eredu industrial hau, erraz nabarmentzen da eta oso argiak dira eragiten dituen eraginak, baina eredu sozial eta iraunkorraren ordez abeltzaintzan eta nekazaritzan eredu industrial bat ezartzea isilpeko prozesu bat da, duela urte askotatik egiten ari dena, eta landa-eremuan izandako birmoldaketa basatiak agerian uzten du hori. Estatu espainiarrean 2000. urteaz geroztik esne-ustiategien % 70 desagertu da. Hego Euskal Herrian 2444 esne-ustiategi zeuden 2000. urtean, eta gaur egun 518 dira, % 78 gutxiago.

Administrazioak, oro har, Europar Batasunean, Espainiako Gobernuan eta Nekazaritza Ministerioan hartutako erabaki politikoek eragindako birmoldaketa horren konplize dira, bai eta autonomia-erkidegoetako gobernuak ere.

Nekazaritza Ministerioak eta autonomia-erkidegoek egindako esne- eta nekazaritza-politika orokorra izan da "bideragarria" eta "profesionala" edo babestu beharrekoa hazkundea, ustiategien tamaina, inbertsioak, ustiategi txikiak ezabatzea, kooperatiba txikiak eta nekazaritzako elikagaien enpresa txikiak ezabatzea zela aurkeztea. Dimentsio ekonomikoa bakarrik izan da "garrantzitsuena".

Abeltzaintza- eta esne-sektorean ere politika horien aurkako ahots gutxi izan da. COAGek eta EHNE-Bizkaiak esne-ustiategien suntsiketaren aurka salatu eta borrokatu dugu, baina askotan, abeltzaintza-sektoreak berak, mezu hau sinetsi zuen: "Tamainak axola du", "handiena banaiz salbu nago", nahiz eta iritzi horiek esne-industriaren eta bere interesen, administrazioen erabakien eta gaur egun ere planteamendu berean jarraitzen duten "aholkulari" tekniko askoren inposizioen ondorio izan. Orain ulertzen da zergatik EHNE-Bizkaiak eta COAGek uko egiten genion ustiategietako mugarik gabeko hazkundeari eta ekoizpen-ereduari, liskarra sortu bazen ere. Aukera eredua kontuan hartu gabe haztea bazen, 20.000 behiko 40 ustiategirekin nahikoa da egungo 15.000 ustiategiak ordezkatzeko. Norbaitek jarraitu nahi du lasterketa hori?

Makro-proiektu horri buruz eta abeltzaintzak, erakundeek eta gizarte osoak behar duten aurkakotasunari buruz hausnarketa sakona egin behar da esnearen, nekazaritzaren eta elikagaien ekoizpen-ereduari buruz.

Abeltzaintzaren sektorean, ustiategi bakoitzeko tamaina handitzeari amaiera ematen ez badiogu, ekoizpena eta lurra lotzen ez baditugu, abeltzain berriak ekoizpenean sartzearen aldeko apustu sendoa egiten ez badugu, tokiko ekoizpen-, eraldaketa- eta merkaturatze-eredu jasangarriak badira, esne-ekoizpena jasangarritasun ekonomiko, sozial eta ingurumenezkoarekin eta esnearen kalitatearekin lotzen ez badugu, eredu horren alde egiten ez badugu, nork geldituko du eta nola geldituko gara antzeko proiektu hau edo beste batzuk edo nekazaritzan ere egiten ari diren inbertsio espekulatibo handiak?

Estatu mailan, COAG esne-ekoizpenaren kuotak kentzearen aurka agertu zen erabat, ondorioak salatu genituen, baina gainerako nekazaritza-erakundeek, kooperatibek eta industriek desagerpena ospatzen zuten; Hego Euskal Herrian, EHNE-Bizkaia bezalako erakunde batzuk oso argiak izan ginen. Beste batzuk kuoten produkzioaren kontrola kentzearen alde agertu ziren. Orain ondorioak ikusten dira, Estatu espainiarrean 2.000 ustiategi gutxiago daude eta makro-etxalde edo antzeko proiektuak behin betiko inposatzeko benetako mehatxua dago. Esne-kuotak mugatu gabe, Caparrosoko (Nafarroa) 5.000 behiko etxalde baten jabeak berak dira makro-etxalde hori Sorian instalatu nahi dutenak, egungo Foru Gobernuak Nafarroan egiteko babesik eman ez duelako.

Erakundeetan; makro-inbertsio horiek garapenaren zati gisa aurkezten dituztenean, nork edo zer instalatuko diren azal dezaten. Kasu horretan, 432 esne-ustiategi eta 726 enplegu baino gehiago suntsituko lirateke, eta Gaztela eta Leonen sortzen diren hondakin organikoen bikoitza baino gehiago sortuko litzateke. Eta, gainera, Soriak kontsumitzen duen adina ur erabiliko litzateke. Zer esan behar duzue honen aurrean? Nola justifika dezake Nekazaritza Ministerioak iazko udazkenean eta une honetan laguntza publikoak ezarri izana kuotak ezabatuta sortutako soberakinengatik ekoizpena murrizteko, eta, aldi berean, makro-abeletxe hori babestea, abeltzain guztiei esnearen soberakinak eta prezioa jaistea eragingo diena?

Ezin da garapenaz hitz egin proiektu honekin, espekulazioa da, kutsadura da, saltzera behartuta dauden nekazarien nekazaritza-lurren bidegabeko jabetzea, dirulaguntza publikoen bidegabeko jabetzea eta berehalako negozioa. Noviercas eta Soriako biztanleek pentsa dezakete proiektu honek lana eta biztanleria sortuko diela, Sorian, Gaztela eta Leongo beste leku batzuetan eta estatu osoko landa-herri askotan behar dutena, baina ez da horrela. Abeltzaintzako ustiategiak eta lan egonkorra suntsitzen dira lan prekarioagatik. Eredu honek Estatu Batuetan bizirik dirau esklabo eta eskubiderik gabeko eskulan bat erabiliz. Hori da nahi duzuna?

Bestalde, salatu behar dugu gaur egun Estatuko eremu horietan landa-eremu asko despopulatzeak ez duela erakundeen erantzunik; Espainiako Gobernuak, autonomia-erkidegoek eta Europar Batasunak ere ez diote arazoari aurre egiten. Izan ere, bere politikak dira arazoaren eragileak.

Gainera, proiektua babesten duten edo aurka ez dauden administrazioek azaldu beharko lukete nola beteko dituzten klima-aldaketari buruzko COP21 akordioak eta akordio horiek proiektu honekin duten bateraezintasuna. Ur-faltaren arazo larria kontuan hartuta, nola defenda dezakete Soriako biztanleek adina kontsumituko duten proiektu bat, eta herritarrek behar dutenean ere egiten ez diren isuraldatze eta inbertsio handiak egin beharko dituzte?

Gizartean, gobernu askok saltzen dizkigute itxuraz enplegua sortzen duten baina, hala ere, egonkorra suntsitzen duten proiektu horiek; garapen-proiektuak dira, baina tokiko ekonomia suntsitzen dute; lorpen gisa saltzen dizkigute eta kanpoko inbertsioa lehenesten dute, bertako edo nekazaritza-sektoreko biztanleen inbertsioaren batura inbertsiogileena baino askoz handiagoa denean eta benetan ekonomia erreala eta egonkorra sortzen duenean; nazioarteko merkatuak saltzen dizkigute, baina gure hurbileko merkatuak sakrifikatzen dituzte. Finantza-mugimenduaz eta inbertsioez, globalizazioaz edo merkataritza libreko akordioez konbentzitu nahi gaituzte, tokiko lana, nekazaritza-ekoizpena eta tokiko elikadura nola suntsitzen diren ikusten dugunean.

Planteamendu horiek zergatik defendatzen dituzten pentsatzen dudanean, onura jasotzen duen elite ekonomiko bat defendatzen delako da, interes ekonomiko partikularrak egon daitezkeena, hartutako erabakien segidismoa ere egon daiteke, ez baitakigu zein lekutan hartu diren, eta are gehiago uste dut, inpaktuek axola ez dietelako eta sortzen dituzten ondorio larriei buruzko azterketa nahikorik egin ez dutelako.

Baserritar eta landa-inguruneko biztanle garen aldetik, gizarte osoak eztabaidan parte hartzea eta behar dugun eredu ekonomiko, sozial eta ingurumenekoari buruzko erabakietan laguntzea behar dugu, zer nekazaritza- eta elikadura-eredu nahi duen, makro-etxalde horiek eta inbertitzaile handiak nekazaritza-lurra bereganatuz, nekazaritzan eta elikaduran espekulatuz, eta, beraz, despopulazioa edo landa-ingurune bizia, elikadura osasuntsua eta ondo zaindutako ingurune naturala.

Jakin beharko du, azken horrek nahi badu, elikagai osasuntsu eta elikagarrien segurtasuna bermatu behar dela, prezio justuetan, biodibertsitatea kontserbatu behar dela eta ingurumena zaindu behar dela. Horretarako, errenta nahikoa eta hirien pareko zerbitzuak dituzten nekazari asko landan sartu eta mantendu behar dira.

Sorian ezarri nahi den "esne-munstroa" bezalako makro-proiektu horiek abeltzaintza-sektorearen, gizarte osoaren eta erakundeen gaitzespena behar dute milaka abeltzain dituen esne-sektorearen etorkizuna defendatzeko, aldi berean gazteak sektorean bertan sartzera animatzen dituztenak.

Andoni García Arriola

EHNE-Bizkaia eta COAGeko exekutibetako kidea

• DESKARGATU IRITZI ARTIKULUA: Hemen

• Soriako Megagranjari eta kontrako sinadura-kanpainari buruzko informazio gehiago: Hemen