Laburpena

I

Nekazaritza ekologikoa elikagaiak ekoizteko nekazaritza-metodo bat da, eta substantzia eta prozesu naturalak erabiltzen ditu. Horrela, biodibertsitate handiagoa lortzen da, eta ura, airea eta lurzorua gutxiago kutsatzen dira. Batzordeak uste du funtsezko tresna dela nekazaritzaren iraunkortasuna handitzeko, eta helburutzat hartu du EBko nekazaritza-lurren % 25 nekazaritza ekologikoan aritzea hemendik 2030era bitartean, eta horrek jauzi handia dakar 2022ko % 10,5arekiko. 2014tik 2022ra bitartean, nekazariek 12.000 milioi euro inguru jaso zituzten nekazaritza ekologikoko praktiketarako laguntzetan, nekazaritza-politika bateratuari (NPB) jarraiki.

II

Gure auditoriak EBk nekazaritza ekologikoari ematen dizkion laguntzen ikusmoldea, gauzatzea eta jarraipena ebaluatu zituen. 2014-2022 aldia hartzen dugu eta, hala badagokio, 2023-2027 aldirako indarrean dauden xedapen eta programak ere egiaztatzen ditugu. Auditoria hau nekazaritza ekologikora bideratzen den EBko gastu-bolumen handiaren argitan egiten dugu. Espero dugu gure txostenak ekarpena egitea EBk sektore ekologikoari buruz duen politikari eta Batzordeak 2027tik aurrera NPBrako egindako legegintza-proposamenei (2025ean aurreikusitakoak).

III

Oro har, ondorioztatu genuen sektore ekologikorako politika nazionalek eta EBkoek hutsuneak zituztela. NPBren funtsak ekologikoki landatutako azalera handitzeko erabili ziren, EBren nekazaritza ekologikoaren arloko politikak ezarritako ingurumen- eta merkatu-helburuak behar bezala kontuan hartu gabe. Ezin izan da politikaren eragina ebaluatu, datuetan murrizketak daudelako.

IV

EBk sektore ekologikoari buruz duen politikaren esparru estrategikoak hutsuneak dituela egiaztatu dugu. Batzordeak sektore ekologikorako estrategia definitzeko erabiltzen dituen EBko ekintza-planek ez dute elementu garrantzitsurik. Egungo planak aurrekoarekin alderatuta hobekuntza dakarren arren, oraindik ez du zehaztutako helburu eta ekintzetarako helburu kuantifikagarririk, ezta aurrerapenak neurtzeko modurik ere. Ekologia-sektorearentzako helburu bakarra ekologikoki landatutako lurren % 25en helburu ez-loteslea da, azalera handitzean soilik zentratzen dena. Ez dago sektore ekologikorako estrategiarik edo helbururik 2030az geroztik.

V

Nekazaritza ekologikoaren garapen-maila eta hazten jarraitzeko asmoak oso desberdinak dira estatu kideen artean. Hogeita zazpien Europako herrialde guztiek, hiruk izan ezik, ekoizpen ekologikoari buruzko ekintza-planak badituzte ere, 2030erako EBren %25eko helburua lortzeko nahikoak ez izateko arriskua dago. Helburu hori lortzeko, nekazaritza ekologikoaren egungo urteko hazkundea bikoiztu beharko litzateke. Sektore ekologikoa gutxi garatuta duten estatu kideetan, ekintza-plan nazionalek funtsezko zeregina izan dezakete garapena bultzatzeko. Hala ere, plan horien kalitate eskasak gutxitu egiten du haien eragina.

VI

Nekazaritza-politika erkidea da EBn nekazaritza ekologikoa garatzeko finantzaketa-iturri nagusia. Laguntza horrek ekologikoki landutako lurren azalera handitzen lagundu badu ere, EBren gastuan nekazaritza ekologikoaren arloko EBren politikaren ingurumen- eta merkatu-helburuak txertatzea erronka bat da oraindik ere.

VII

EBk nekazaritza ekologikoari ematen dizkion laguntzak espero diren ingurumen-onuretan oinarritzen dira, baina onura horiek ez dira beti bermatzen. Bisitatu genituen lau estatu kideetan ez ziren modu koherentean aplikatzen nekazaritza ekologikoaren arauak, bereziki, laboreen txandakatzeari eta animalien ongizateari buruzkoak. Nekazaritza ekologikoaren borondatezko printzipioak EBren gastuan txertatzeak ingurumen-inpaktu positiboa indartu dezakeen arren, estatu kideek gutxitan egiten zutela egiaztatu genuen.

VIII

EBren politikaren helburuetako bat da nekazaritza ekologikoak askotariko elikagaiak ekoiztea, merkatua produktu jasangarriez hornitzeko. Ondo garatutako merkatuak pizgarri gehigarri gisa jarduten du nekazariak nekazaritza ekologikora pasatzeko, eta epe luzerako hazkundea errazten du. Hala eta guztiz ere, estatu kideek ez dute behar bezala bideratu NPBren finantzaketa nekazariak balio-katean duen posizioa indartzeko eta sektore ekologikoa garatzen jarraitzeko.

IX

Batzordeak EBk nekazaritza ekologikoan egindako gastua eta diruz lagundutako azaleraren tamaina gainbegiratzen ditu. Hala ere, laguntza horren eragina ezin da ebaluatu, dauden tresnak ez direlako egokiak helburu horretarako. Era berean, Batzordeak ez du daturik EBren gastua nekazaritza ekologikoaz harago garatzeak duen babesari buruz, batez ere kontuan hartzen bada orain 2021 baino lehen baino datu gutxiago biltzen direla.

X

Gure egiaztapenetan oinarrituta, hau gomendatzen diogu Batzordeari:

1. 1. sektore ekologikoa garatzeko EBren esparru estrategikoa indartzea, aurrerapenak neurtzeko modu bat ezarriz eta 2030aren ondorenerako ikuspegi bat finkatuz;
   2. NPBren laguntzetan ingurumen- eta merkatu-helburuen integrazioa hobetzea, eta sektore ekologikoa garatzeko 2027tik aurrerako funtsak hobeto bideratzea;
   3. nekazaritza ekologikoaren garapena eta horrek ingurumenean eta kliman duen eragina ebaluatzeko datu egokiak daudela bermatzea, dauden tresnak eta informazioa modu eraginkorragoan erabiliz.

Ondorioak eta gomendioak

78

Oro har, ondorioztatu genuen sektore ekologikorako politika nazionalek eta EBkoek hutsuneak zituztela. NPBren funtsak nekazaritza ekologikora bideratutako nekazaritza-azalera handitzeko erabili ziren, EBren nekazaritza ekologikoaren arloko politikak definitzen dituen ingurumen- eta merkatu-helburuak behar bezala kontuan hartu gabe. Azkenik, ezinezkoa izan zen politikaren eragina ebaluatzea, datuen murrizketak zirela eta.

79

Ikusten dugu esparru estrategikoaren hutsuneek EBk sektore ekologikoari buruz duen politika ahultzen dutela. Batzordeak ekintza-planak erabiltzen ditu sektorearen garapena zuzentzeko. 2021-2027 ekintza-planak aurrekoarekin alderatuta hobekuntza dakarren arren, haren hiru helburu nagusiek oraindik ez dute helburu kuantifikagarririk, ez eta aurrerapenak neurtzeko bitartekorik ere. EBren helburua da nekazaritzarako lurren %25 ekologikoki landatzea hemendik 2030era bitartean, eta helburu hori ez da osatu sektoreko beste elementu batzuk lantzeko helburuekin. EBk ez du sektore ekologikorako estrategiarik edo helbururik 2030etik aurrera (ikus 19.etik 24.era bitarteko atalak).

80

Nazio mailan jardutea funtsezkoa da EBren politika babesteko. Egiaztatu dugu estatu kideek politika nazionalak garatu dituztela sektore ekologikorako, abiadura eta kalitate-maila desberdinetan. NPBren funtsak programatzean sektore ekologikoaren berariazko premiei partzialki baino ez zieten heldu (25.etik 35.era bitarteko atalak).

1. Gomendioa

Sektore ekologikorako EBren esparru estrategikoa indartzea eta NPBren laguntzekiko lotura hobetzea

Batzordeari gomendatzen diogu:

1. 1. EBren ikuspegi estrategikoa hobetzea sektore ekologikorako:
      - sektorerako epe luzeko ikuspegi bat definituz 2030etik aurrera;
      - Helburu neurgarriak eta erreferentziazko adierazleak ezartzea, lortutako aurrerapenak ebaluatzeko;
      - nekazaritza ekologikorako %25eko azaleran oinarritutako helburua osatzen duten helburu gehigarriak kontuan hartuta, sektorearen garapen globala bermatzeko (adibidez, produktu ekologikoen ekoizpena eta kontsumoa sustatzea);
   2. 2027tik aurrerako NPBn estatu kideei eskatzea NPBren laguntzen erabilera sektore ekologikorako definitu dituzten premiekin lotzeko.

Aurreikusitako aplikazio-data: a) 2026ko amaiera, eta b) 2027ko amaiera.

81

Egiaztatu genuen estatu kideek ez zutela bermatu arau ekologikoak koherentziaz aplikatuko zirenik, eta oso gutxitan jasotzen zituztela printzipio ekologikoak, NPBk nekazaritza ekologikoari ematen dizkion laguntzetan ezarritako lege-baldintzez gain (ikus 37. paragrafotik 43. paragrafora bitartekoak). Hazi ez-ekologikoen salbuespenen erabilera orokortuak ez ditu nekazariak hazi ekologikoak ekoiztera eta merkatu hori garatzera bultzatzen (ikus 44.etik 51.era bitarteko atalak). Nekazaritza ekologikoa onartzen laguntzeaz gain, estatu kideek ez dute behar bezala bideratu NPBren finantzaketa, nekazariek balio-katean duten posizioa indartzeko eta sektore ekologikoa garatzen jarraitzeko (ikus 52.etik 59.era bitarteko atalak).

2. Gomendioa

Nekazaritza ekologikoaren ingurumen- eta merkatu-helburuak hobeto integratzea NPBn

Batzordeari gomendatzen diogu:

1. 1. orientabideak ematea estatu kideei, koherentziaz aplika ditzaten ekoizpen ekologikoari buruzko erregelamenduan zehaztutako arauak, eta hobetu dezaten printzipio ekologikoen integrazioa NPBk nekazaritza ekologikoari ematen dizkion laguntzetan;
   2. NPBren funtsek nekazaritza ekologikoaren iraunkortasun ekonomikoari egiten dioten ekarpena ebaluatzea, NPBren 2027tik aurrerako laguntzen sektore ekologikorako orientazioa hobetzeko;
   3. nekazaritza ekologikoaren baimen eta salbuespen guztien erabilera aztertzea eta, hala badagokio, neurri zuzentzaileak hartzea.

Aurreikusitako aplikazio-data: 2026ko amaiera.

82

NPBk nekazaritza ekologikoa babesten du, batez ere, espero diren ingurumen- eta klima-onurengatik. Hala ere, Batzordeak eta estatu kideek ezarritako jarraipen- eta ebaluazio-esparruari esker, EBren gastua gainbegiratu baino ezin da egin, baina ez haren eragina ebaluatu (ikus 61.etik 66.era bitarteko atalak). Batzordeak NPBren laguntzen eragina ebalua lezake EBn dauden beste tresna batzuen bidez, baina tresna horiek ez dute nekazaritza ekologikorako informazio egoki eta adierazgarririk (ikus 68. ataletik 71.era bitartekoak). Sektore ekologikoari buruzko datuen eskuragarritasun mugatuak, produktu ekologikoen merkatuari buruzko datuak barne, politikak egiteko prozesuari eragiten jarraitzen du (ikus 72-77 atalak).

3. Gomendioa

Nekazaritza ekologikoaren garapena ebaluatzeko beharrezko datuen eskuragarritasuna bermatzea

Batzordeari gomendatzen diogu:

1. 1. Estatu kideekin lankidetzan aritzea, jasotako datuetan oinarrituta, NPBk nekazaritza ekologikorako ematen dituen laguntzek NPBren helburuak lortzen nola laguntzen duten ebaluatzeko;
   2. RDSAn nekazaritza ekologikoari buruzko informazio egokia eta adierazgarria biltzea, NPBren laguntzen eragina ebaluatzeko;
   3. Erabaki politikoen oinarri izango diren sektore ekologikoari buruzko datu zehatzagoak biltzeko beharra aztertzea (adibidez, eragile ekologikoak edo bihurtzen ari den azalera).

Aurreikusitako aplikazio-data: a), b) 2027ko amaiera, eta c) 2028ko amaiera.