Landaren eta hiriaren arteko dikotomia ez da berria, baina hiri-kapitalismoaren garapenak landa-eremuak modulatzen eta baldintzatzen jarraitzen du, sarritan baliabideak lortzera eta hondakinak biltegiratzera murriztuta, hiriek menderatutako logikan. Hori amaitzeko garaia da, dio Carla Escarràk.

Eredu neoliberalaren gorakadak, estraktibismoan eta metropolietako kapital-kontzentrazioan oinarritutakoak, landa-inguruneetako baldintza materialak galtzea ekarri du. Gune horiek, baliabideak kendu ahala, merkatuaren zerbitzura dauden parke tematiko bihurtzen dira, baita turismoari eta energia-sektoreari lotutako konpainia handiak ere.

Deriba merkantilista horren aurrean, ekonomia sozial eta solidarioaren mugimendua azaleratzen ari da, ezkerreko aktibista eta akademikoen belaunaldi berri bat biltzen duen garapen integraleko proposamen batekin. Arlo honetako ekarpenetako bat "Economia Solidària i Ruralitats" liburu korala da, Xarxa d 'Economia Solidària de Catalunyak (XES) eta Pol · len argitaletxeak batera argitaratua. Liburu horrek, Carla Escarràren koordinaziopean (Ripoll, 1993), aldaketa-prozesuak birkokatzera gonbidatzen gaitu, mundu bidezkoagoa, orekatuagoa eta demokratikoagoa eraikitzeko.

Lanbidez kooperatibista eta antropologoa da Escarrà, eta landa-inguruneak eredu berri hori probatzeko eta praktikan jartzeko laborategi bat direla aztertzen du. Eredu berri horren lehentasunen artean, ekoizpen ekologikoa, kultura, ingurumenarekiko errespetua eta pertsonen zaintza erdigunean jartzen dituzten baliabideen eta neurrien kontrol komunitarioa dago.

Liburuan diozu landa-mundua hiri-munduaren mende dagoela. Noiz hasten da prozesu hori?

Kapitalismoaren bilakaera historikoari erantzuten dio, baina diagnostikoa Henri Lefebvre, Friedrich Engels eta beste teoriko batzuen irakurketetatik abiatzen da. Migrazio handiak landa-hustuketa baten inflexio-puntu gisa kokatzen dituzte, modu masiboan, dagozkien iraultzekin abiatzen dena eta XX. mendean zehar gertatzen den industrializazioaren bidez sendotzen dena. Baina porrotaren esperantzatik irakurri behar dugu.

Zer esan nahi duzu?

Kontua da jendeak hirira joan behar duela bizimodua ateratzeko, metropolia bere espetxe berria bilakaraziz. John Bergerrek eta beste eleberrigile batzuek horri egiten diote erreferentzia, eta hori, lehenik eta behin, nekazaritzaren industrializazioarekin gauzatzen da, nekazaritzaren ustiapen intentsiboaren mesedetan etxalde txikiak desagerrarazten baititu, eta, azkenik, monolaborantza turistikoarekin.

Zer eragin sortzen du egungo turismo-ereduak?

Aldaketa fisikoak, sozialak eta kulturalak eragiten ditu, baina ez du onurarik ekartzen. Landa-inguruneen beharrei ere ez die erantzuten, ez dago biztanleriaren kontrolari lotuta eta ez du baliabideen finitudea kontuan hartzen. Aitzitik, ezegonkortasuna dakar, eta horrek, biderkatzaile gisa, krisi ekologiko eta ekonomiko batera eraman gaitu, eskualde eta lurralde guztietan antzera erreplikatzen dena.

Zenbateraino indartzen da dinamika hori hiria modernitatearekin eta zelaia atzerapenarekin lotzen dituen kontakizun kultural batekin?

Resilience Earth kolektiboak «adimenaren hiri-kolonizazioa» deitzen dio, eta botere soziopolitikoa hirietan biltzen den heinean, aurrerapena hirian sortzen den ideia proiektatzen dela eta landa-lanak zaharkituak direla aipatzen du.

Zer ondorio ditu diskurtso horrek?

Landa-inguruneen autoestimuan eragina du, eta praktika zaharrak folklorizatu egiten dira museizatuak amaitzeko. Bi adibide ditugu: arkumearen hilketa edo sare tradizionaleko arrantza; jarduera estigmatizatu gisa aurkezten dira, iragan historiko jakin batera mugatuta. Nor arituko da gaur arrantza horretan erlikia zaharkitua dela esaten badigute? Gazteek nekez egingo dute.

Horrek guztiak arazo sistemikoa sortzen al du landaren eta hiriaren arteko harremanean?

Erakusten du landa-ingurunea baliabide-hornitzaile eta hondakin-zabortegi bihurtu dela hiriarentzat. Katalunia barnealdeko hainbat eskualdetan barreiatuta dauden txerri-landareetan ikusten dugu, Osonan esaterako, ganadua kanpotik datorrela pentsatzen dut eta, gizentzen denean, sakrifikatu egiten da esporta dezaten. Zirkuitu horretatik, lurra kutsatzen duten eta iturriak edateko urik gabe uzten dituzten lur nitrifikatuak baino ez dira geratzen.

Zein beste sektoretan ikusten da fenomenoa?

Nabarmenduko nituzke estazio fotovoltaiko handiak, goi-tentsioko lineen bidez iturri berriztagarriak kentzen dizkigutenak eta, aldi berean, geneukan espazio emankorra akabatzen dutenak. Eredu horren adibide dira, ibai eta lur kaskarrak uzteaz gain, landa-inguruneetako bizitza arriskuan jartzen duten politika urbanozentrikoen eskutik datozenak.

Nola ikusten da hori landa-ingurunean?

Eskualde asko ospitalerik gabe geratzen ari dira, herri txikietarako garraio-sistema egokirik gabe, edo, hezkuntza-eremuan, ratio-irizpide baten mende daude. Irizpide hori hiri-ikuspegitik diseinatu denez, eskolak itxi egin behar dira, ikasle-faltagatik. Emaitza izugarria da: kolektibo askok hirietara joan behar izaten dute emantzipatu ahal izateko, bereziki emakumeek.

[Ikus informazio osoa hemen: https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20230909/el-capitalismo-urbanocentrico-pone-en-peligro-los-entornos-rurales]