Liburua: “Busturialdea-Urdaibairako garapen ekonomiko eta ekosoziala” (Ramón Zallo)

[Viento Sur]

Bada abiapuntu bat, Busturialdea desberdin egiten duena, eta beste eskualde batzuekiko tratamendu instituzional aparta izatera behartzen duena. "Sakrifizio ekonomikoko eremua" izaten jarraitzen du, eta ez dugu nahi, gainera, "sakrifizio ekologikoko gunea" izatea. 27.878 hektareatik 20.877 basoak eta naturguneak dira, 558 ibaiak eta hezeguneak eta 5.773 nekazaritza-lurrak. Hori guztia ( %97) Erreserba baten zaintzaren ondoriozko debeku edo murrizketa gogorrei lotuta dago (1984tik). Erreserba hori arro osoko herritarrak zaintzen dituen bedeinkazioa da, eta planetaren eta Euskal Herriaren mesedetan egiten du. Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) erreserba bakarra da. 650 ha lurzoru urbanizatu baino ez dira geratzen giza bizitza lurrari lotzen dioten jarduera sozioekonomikoak egiteko, bateragarria den baso-ustiapena eta nekazaritza franko hondatua alde batera utzita. Bizitza kolektiboa higatzen duen eta gainbehera ekonomiko sakona dakarren abandonua ordezkatuko duen konpentsazio-politika behar du.

Bigarren liburu honen edukia (artikulu honek zati bat laburbiltzen du) ez da proposamen formal bukatua, baizik eta dokumentu eskasa eta abiapuntukoa, gizarte zibilaren, alderdien, enpresen, sindikatuen eta tokiko erakundeen ekarpenengatik eraiki eta aldatu beharrekoa. Premiazko eztabaida bat ireki nahi du, komunitatearentzako ekarpen gisa eta etorriko diren erabaki instituzionaletarako.

(Ramón Zallo)

Epe luzerako edo epe ertainerako proiektuak?

Erakundeek (Bizkaiko Foru Aldundia eta Eusko Jaurlaritza) azken hilabeteetan iragarri dute, hainbat urte lehenago kexak isildu ondoren, 4 urterako Berpiztu plan ekonomikoaren eskaintza, eskualdea Lehentasunezko Arreta Gune izendatu ondoren. Horrelako planek ez dute zuzkidura ikusgarririk izaten (100 milioi inguru), eta Busturialdeko gizartearen zati handi batek Urdaibairako Guggenheimen proiektuak (GGU) sorrarazi duen arbuioaren ordain gisa agertzen zen, formagatik, edukiagatik edo biengatik. Era berean, inplizituki aitortzen da proiektu hori ez dela, berez, trakzio-plan bat, hau da, jarduera berriak sortzen dituena, bere ondorio sinergiko, biderkatzaile edo azeleragailuengatik. Zunda bertsio berriago batean (Deia 9-5-24), 6 urtera igotzen da denbora, eta 6 proiektu bultzatzaile soilik definitzea proposatzen da – Meatzaldea-Ezkerraldeko Plan Estrategikoaren ereduari jarraituz –, eta 8 hilabete inguru ematen dira behin betiko plana aurkezteko, hau da, 2025eko urtarrilerako. Presa dago.

Liburuan, aldiz, eskualdeko eredu ekonomiko-soziala aldatuko duen plan estrategiko bat (10/12 urte) uztartzearen alde egiten da, 4 urterako plan bat eta 2 urterako beste bat, guztiak elkarren artean sekuentziatuta eta koherente, premien diagnostiko bat eta ereduaren definizio bat egin ondoren, irismen luzeko eredua aldatzeko apustu batekin. Liburua ez da sartzen GGUren gaian. Gai hori aparte utzi nahi da, beste eztabaida paralelo, garrantzitsu eta aldibereko gisa, baina ez du oztopatuko Busturialdearentzat etorkizuneko ekonomiari buruz desberdinen arteko akordio baten beharra.

Proposatzen den eskualdeko eredu sozioekonomiko eta ekologikoa honako hau izatea da – eta azaltzen du –: jasangarria eta bizitzaren zaintzakoa; konektatua; sektore anitzeko ekoizpen-etxe trebea; berritzailea eta sortzailea; orekatua; ekitatiboa; eta solidarioa, kultua eta euskalduna.

Hauek dira Busturialdearentzat argudiatzen diren erronka estrategikoak: lurralde iraunkorra eta ingurumen osasungarria; sarbide- eta mugikortasun-azpiegituren defizit historikoa ezabatzea; indarrean dauden industria-sektoreen finkapenak; aukera-sektoreak erakartzea, industria-lehentasunarekin; kalitatezko enplegua; gizarte-ongizatea eta ongizate banatua; kultura eta nortasuna; eta gobernantza parte-hartzailea.

PROIEKTU TRAKTOREAK

Artikulu honetan ez dira sartzen epe ertain eta luzerako 75 neurriak, ezta bi urterako talka-planeko 68 neurriak ere, liburuan jasota daudenak, baizik eta horien arteko 25 bultzatzaileenak, eskualdeko ekonomia, ekologia eta ongizaterako inflexio-puntu bat sortzeko gai direnak.

Honako hauek izan daitezke, lau esparrutan banatuta: azpiegiturak, ekologikoak, ekonomikoak eta eko-kulturalak.

A) Azpiegiturak

- Bermeoko portua berritzea erabilera desberdinetarako (4 urte)
- Autzaganetik Muxikara doan errepidea (4-10 urte)
- Sollubetik Bermeorako eta bertako porturako sarbidea (4 urte)
- Muxikako industrialdearen urbanizazioa (2-4 urte)
- Trenbidea: bikoizketa berriak eta intermodalitatea (4 urte)
- Bermeo eta Gernika-Lumorako industria-lurzorua egokitzea (4 urte)

B) Ekologikoak

- Baso autoktonoa berreskuratzeko plana (10 urte)
- Ibai-sarea leheneratzea eta blindatzea, arroak eta hartuneak babestea, desoreka hidrologikoak lehengoratzea (10 urte)
- Padurak leheneratzea eta landare inbaditzaileak kentzea (4 urte)
- Berotegi-efektuko gasen, energiaren eta aztarna ekologikoaren isurien jarraipen-indizeen aldizkako txostena izatea (2-4 urte)

C) Eredu ekonomikoa eta enplegu industriala, nekazaritza eta zerbitzuak

- Sinergia berritzaileak dituen teknologia-parkea edo ikerketa-zentroa instalatzea, ingurumenarekin, bioekonomiarekin edo material berriekin zerikusia duena (4-10 urte)
- Garapenerako agentzia integral bat, erabakitzeko gaitasuna duena eta Ekimenak eta Behargintza (2 urte) batzen dituena.
- Ekonomia berdeko/trantsizio ekologikoko edo 4.0ko enpresa-lerro bat irekitzea, eskualdean laguntza instituzionalagatik (4-10 urte) instalatzen den talde garrantzitsuren baten gidaritzapean.
- Dauden sektore-klusterrak eta haien industria laguntzailea sendotzea, erakundeen laguntzaren bidez eta Euskadi 2030 ZTBPren zeharkako trakzio-ekimenen esparruan I+Gren zeharkako trakzio-proiektuak diseinatzeko programan parte hartuz (4 urte).
- Ekoizpen ekologikoko nekazaritzako eta abeltzaintzako kooperatiba berriak sustatzea, landa-plan bat barne, 2030ean nekazaritza eta ekologiako produkziora bideratutako lurra % 20 arte handitzeko, eskala txikiko ustiategiei lehentasuna emanez, 0 kilometroko kontsumorako eta sektorea gaztetzeko (4 urte).
- Azterketa-planak zabaltzea Barrutiako eta Bermeoko EFetan, ingurumen-kudeaketarantz, biodibertsitaterantz, IKTetarantz, 4.0, eta nekazaritza eta abeltzaintza ekologikorako eta 4.0 (2-4 urte) atal bat irekitzea
- Prestakuntza alturik ez duten pertsonen gaikuntza (45 urtetik gorakoena) (2-4 urte).
- Azalera handi berriak jartzeko, tokiko saltoki txikiei prestigioa emateko, tokiko merkatuak babesteko eta online merkataritzari pizgarriak kentzeko luzamendua (4 urte)
- Epe luzerako turismo-plana (4 urte)

D) Eko-soziokulturalak

- Emakumeak ahalduntzeko programa, gizonen eta emakumeen arteko berdintasunak enpleguan, errentan, indarkeria matxistan, zaintza-banaketan eta erabakitze-eremuetan izan duen bilakaerari buruzko bi urtez behingo txostenarekin. (2-4 urte)
- Eskualdeko gazteentzako etxebizitza sozialen plana alokairuan Busturialde osorako (4-10 urte)
- Eskualde-mailan euskararen sustapena planifikatzea bere jardueretan eta komunikazioetan eta merkataritza eta ostalaritzako arretan, eta bere langileei oinarrizko ezagutza-baliabideak ematea (2-4 urte)
- Euskarazko kultur sorkuntzaren zabalkundea sustatzea zabalkundea partekatzen duten eskualdeko herrietan (2-4 urte)
- Elkar ezagutzeko eta kolektibo migratzaileekin integratzeko ekimenak; etxez etxeko arreta- eta zaintza-zerbitzua publiko egitea, nahiz eta etxeko lanak zehazki egitea eta kontratua erregularizatzea kanpora atera (2-4 urte)
- Egoitza publikoak eta kalitatezkoak eta etxez etxeko konponbideak adinekoentzat (4 urte)

Azken oharrak

Ez da zenbakirik jarri. Horretarako, aholkulari-talde bat behar da. Eta finantzaketa? Hemen 10-12 urte aipatzen dira, ez bakarrik 1 edo 2. Urteka bana daiteke. Joera da garrantzitsuena, nora joan nahi den argi izatea eta lehenago edo geroago betetzea.

Alde batetik, garestienak dira egiteke dauden azpiegiturak, duela urte batzuk konprometitu zirenak eta inoiz amaitu ez direnak, eta, gainera, konparaziozko bidegabekeriekin Bizkaian finantzatu ziren azpiegituretako beste inbertsio batzuekin alderatuta: aukera kontua da. Bestalde, barneko desberdintasun soziala arintzeak ez du preziorik, justiziazkoa da. Gogoan izan eskualdearekin zor bat dagoela UBEren Adierazpenak erakundeek konpentsatu behar dituzten eta inoiz egin ez dituzten murrizketak ekarri zituela.

Kontuan izan GGUa egingo ez balitz 140 milioi gehiago egongo liratekeela. Horregatik, aukera kontua da. Nolanahi ere, aukera bat da horretarako eta herrialdearentzat fiskalitatea berrikustea, jakinik inbertsio horiek, epe luzera, balio erantsi handiagoa eta biltzeko gaitasun handiagoa ekarriko dutela.

Gernika Gogoratuz Ikerketa Zentroak (sarreran irakur daitekeenez, liburu hau argitaratu du) Busturialdeko erronka estrategiko ekonomiko eta ekosozialetara egokitutako dokumentu bat proposatuko du, eragileen filosofia ekosozialaren barruan beharrezkoak diren aldaketetara irekia eta adostasun zabalak biltzen dituena.

Hiru talderi zuzenduko litzaieke funtsean: enpresa eta aditu ekonomikoei; udal-ordezkaritza duten tokiko indar politikoei; eta gizarte zibileko erakundeei (sindikatuak, elkarteak eta kolektiboak). Abiapuntuko dokumentu bera da eragile guztientzat, baina pentsatzekoa da kolektibo bakoitzak bere eremuko ekarpen berezkoenak areagotuko dituela.

Eztabaiden eta balizko akordioen ondoren, gizarte-partaidetza horren azken dokumentu posibleek balio ahal izango dute gizarteratzeko eta erakundeei ekarpenak egiteko, eta instituzioen proposamenean sartzeko eskatuko zaie, parte-hartze bidez. Garrantzitsuena da erakundeek beren gain hartzea elkarrizketa sozialaren ondoriozko beharrak, erronkak eta proposamenak. Espero dezagun benetako Plan Estrategikoak, eztabaidak, zifrak eta konpromisoak dituen ofizialak, haren antza izatea, edo, gutxienez, helburuak ardazten eta goratzen lagundu izana.