Europako nekazaritza-sektorean lan egiten duten lau pertsonatik bat, gutxi gorabehera, lan-esplotazioaren eta eskubide-abusuaren biktima diren migratzaileak dira. Ikerketa batek langile horien soldata baxuak, bizitoki prekarioak eta osasun-zerbitzu eta eskubideen falta azaleratu ditu.

Europar Batasuneko nekazaritza-sektorea berriki atxikitako estatuetatik eta Europakoak ez diren herrialdeetatik datorren eskulan etorkinaren mende dago. Finlandiari, Estatu frantsesari, Alemaniari, Greziari, Italiari, Herbehereei, Poloniari, Estatu espainolari eta Suediari buruzko ikerketa batek erakutsi du kontinentea elikatzen duten milioika langile etorkinek arazo ugari dituztela: lan-baldintza oso gogorrak, lanaldi luzeak, eta enplegatzaileak esplotatzaileak dira askotan.

Comillas Eliz Unibertsitateko Migrazioei buruzko Azterlanen Unibertsitate Institutuko (IUEM) ikertzaileek, Oxfam Intermonekin batera, argitaratutako “Funtsezkoak baina ikusezinak eta esplotatuak” txostenaren arabera, Europako nekazaritza-industriak langile migratzaileen esplotazio sistematikoa eragiten du. Europako nekazaritza-sektorean lan egiten duten lau pertsonatik bat, gutxi gorabehera, lan-esplotazioaren eta eskubideen urraketen biktima dira.

2,4 milioi pertsona migratzaile ari dira Europan fruta eta barazkiak biltzen. Hala ere, txostena argitaratu duten ikertzaileek ohartarazi dute datu hori askoz ere handiagoa izan daitekeela, ez baitira sartzen sasoiz kanpo lan egiten duten langileak, bitartekaritza-agentzien bidez kontratatutakoak edo agiririk gabeko langileak.

Askotan, etorkinek ordaindu behar izaten dute kontratatua izateko, eta horrez gain, lanean hasten direnean, soldata murrizten zaie mediku-aseguru pribatua estaltzeko, lan egiten duten herrialdean gizarte-segurantzak estaltzen ez dituelako. Etorkinen jatorriari dagokionez, nahiz eta eskulanaren proportzio handi bat EBko kide berrienetatik datorren, hala nola Errumaniatik eta Bulgariatik, hainbat nazionalitate daude ordezkatuta, eta horien artean daude, aipatu bezala, EBtik ez datozen etorkin irregular asko, hau da, herrialdean egoteko dokumentaziorik ez dutenak. Azken horientzat, lan-kontratu bat, baldintza bidegabeekin, ez oso etikoekin edo esplotazio-baldintzekin ere, egoera erregularizatzeko eta Europako herrialde gehienetan bizileku baimendua lortzeko modu bakarretako bat da. Horrek haienganako eragin handiagoa ematen die enplegatzaile batzuei, eta haiek esplotatzeko aukera handiagoa ere bai.

«Enplegatzaileek nekazaritzako langile migratzaileekin duten abusu- eta indarkeria-portaera hainbat iturritan dokumentatuta dago», salatu du Oxfamek: «Frantzian, Italian eta Espainian isilik egotera behartutako langileen kasuak dokumentatu dira, mehatxuak, hitzezko indarkeria, umiliazioak, irainak eta abusu arrazistak. Italian ere salatu izan dira langileei ez ordaintzeko eta kexatzeko beldur izateko larderia-praktikak. Espainian, Herbehereetan eta Alemanian, kasu dokumentatu batzuetan, beldurra erabili da mehatxuak eginez edo soldatak nabarmen murrizten dituzten isun arbitrarioak ezarriz».

«Europako nekazaritza-industriaren zatirik ahulenaren egoera azaldu nahi dugu», dio Carlos Ruiz Oxfam Intermoneko ikertzaile eta txostenaren egilekideak. «Migratzaileak nekazaritzako elikagaien katearen egiturazko elementu bihurtu dira, eta horrek esan nahi du jasaten dituzten abusuak ere egiturazkoak direla», gaineratu du.

Aztertutako bederatzi herrialdeetan, Finlandian izan ezik, migratzaileek gutxieneko soldata baino soldata txikiagoak jaso ohi dituzte, eta emakumeek, are baxuagoak. Ikerketak genero-desberdintasun kronikoa islatu du: adibidez, Huelvan, Espainian, ikerketetan parte hartu zuten emakumeen erdiek baieztatu zuten gizonezko homologoek baino gutxiago irabazten zutela; Italian, bestalde, emakumezko langile etorkinek diote gizonek baino %30 gutxiago irabazten dutela.

«Migratzaileek Europako nekazaritzako elikagaien ekoizpenaren sostenguan betetzen duten egitura-rola gorabehera -zeinak estatuak zein EB bera funtsezko langiletzat jotzera eraman zituen pandemia garaian-, sistematikoki esplotazio-logiken mende dagoen kolektiboa dira», nabarmendu du Yoan Molinero Gerbeau IUEMeko ikertzaile senior eta txostenaren egilekideak.

Txosten horren arabera, abusu-kasuak -sexu-abusua, larderia-taktikak eta grebei erantzuteko indarkeria, besteak beste- ohikoak dira Europako nekazaritzako elikagaien sektorean. Aldi baterako baimenak dituzten edo egoera irregularrean dauden langile migratzaileek are esplotazio-arrisku handiagoa dute, lan-egoera kaltebera dutelako. Kasu muturrekoenetako bat Suedian lan egiten duten Thailandiako jornalariena da, astean sei egunetan 12-19 orduz lan egiten baitute.

Txostenak lan-prekaritatea larriagotzen duten beste faktore batzuk aipatu ditu, hala nola bitartekarien gehiegikeriak, destajuko lana -autoesplotaziora eramaten duena- edo handizkarien edo supermerkatuen inposizioak, bereziki azken orduko eskaerek eragiten duten lan kargak.

Txostenaren arabera, langile migratzaileen bizitokia «prekarioa, gainpopulatua, garestia eta hiriguneetatik urrundua» izan ohi da. Zenbait langileren testigantzen arabera, etxebizitza horietako ikuskatzaileek xantaia sexuala egin dute.

Gainera, langile batzuk oinarrizko zerbitzurik ez duten bat-bateko kokaleku marjinaletan bizi dira -ur korrontea, elektrizitatea, berokuntza eta hondakinen kudeaketa falta dituztenak, esaterako-, eta horrek gaixotasunak eta suteak izateko arriskua areagotzen du. Halaber, egiaztatu da langile batzuk etxerik gabe daudela.

«Langile horien bizitokien erabateko prekaritateak agerian uzten du enpresariek eta botere publikoek ikusezin bihurtutako kolektibo baten bizi-baldintzen ardura hartzeko utzikeria», azpimarratu du, ildo horretatik, Yoan Molinerok. Ikertzaileek salatutakoaren arabera, langile migratzaile horiek isolamendu gogor bati aurre egin behar izaten diote, eta horrek zaildu egiten du bertako hizkuntzan eta gizartean integratzea, eta «enplegatzaileen kontrolaren eraginpean» uzten ditu, gainera.

Osasun zerbitzurik gabe

Gainera, txostenak dio istripuak eta lesioak ohikoak direla nekazaritza-sektorean. Izan ere, enplegatzaileek askotan ez diete trebakuntza eta babes-ekipamendu egokirik ematen; batez ere, Estatu espainolean eta Italian. Gertakari ohikoenen artean, erorikoak, ebakiak, animalien hozkadak, bero-kolpeak eta makinen erabilera okerrak eragindako lesioak daude.

Txostenaren egileen arabera, pestizidak erabiltzeagatik intoxikazioa jasan duten langileen kasu dokumentatuak erregistratu dira. Gainera, «muturreko» gertakari bat nabarmendu dute txostenean, Murtzian izandakoa: gizon bat egun oso batean urik jaso ez zuelako hil zen, 44 gradurainoko tenperaturan.

«Nekazaritza-sektorean lan egiten duten migratzaileek erronka ugari dituzte osasun-zerbitzuetara iristeko, beren eskubideei buruzko informaziorik ez izatetik oztopo administratibo eta linguistikoetara. Asko ezin dira erregistratu osasun-sistemetan, helbide finkorik ez dutelako, eta aldi baterako langileak sarritan osasun-estalduratik kanpo daude», azaldu du Ruizek.

Alemanian, langile errumaniar bati osasun-aseguru bat kobratu zitzaion, baina gero seguru hori ez zen existitzen. «Lan-istripu bat gertatu zenean, enpresak bere poltsikotik ordaintzeko agindu zion», salatu du Oxfamek.

Testuinguru horretan, Europar Batasunak Behar Bezalako Arretari buruzko zuzentaraua onartu du. Arau horrek eskatzen du enpresek giza eskubideak eta ingurumen-eskubideak errespetatzea haien hornidura-katearen etapa guztietan. Ikertzaileek azaldu dutenez, araudi horrek justiziarako sarbidea eta biktimentzako konpentsazioa hobetuko lituzke, eta, aldi berean, nekazaritzako elikagaien industriari eta txikizkariei giza eskubideen urraketen ondorioak prebenitzeko eta onartzeko erantzukizuna ezarriko lieke.

«Europako liderrek ezin dute ahaztu nekazaritza-industrian dagoen esplotazioa, europar guztien erosketa-orgatxoan sartzen dena. Baina itxaropena dago hornidura-kateei buruzko EBko legedi berriarekin: esplotazioari amaiera eman liezaioke, Europako herrialdeek beren legedietara behar bezala eraman eta inplementatzen badute», adierazi du Ruizek.

Halaber, Oxfam Intermonek eta Comillas Eliz Unibertsitateko Migrazioei buruzko Azterlanen Unibertsitate Institutuko (IUEM) ikertzaileek eskatu dute migratzaileen presentzia sustatzea egitura sindikaletan, migratzaileek prestakuntza jasotzea ulertzen duten hizkuntza batean, behar bezalako ekipamendua ere jasotzea eta Nekazaritza Politika Bateratuaren (NPB) laguntzek kontuan hartzea hartzaileek lan- eta gizarte-arauak errespetatzen dituztela.

«Egokiena langile etorkin asko Europako herrialdeetako egitura sindikaletan integratzea litzateke. Epe laburrean, estatu mailako sindikatuek ziurtatu beharko lukete eskulan horren berariazko beharrak beren agendan erabat integratzen direla, lehentasunezko aldarrikapen gisa, Europa osoan esplotazioa oso larria delako eta eskubide sozialik ez dagoelako. Emakumeen ordezkaritza bermatzea ere funtsezkoa da, aurre egin behar dieten arazo eta arrisku espezifikoen ondorioz», nabarmendu du txostenak.

Oxfam Intermonek Europako ustiategietako lan-ikuskapenen maiztasuna eta eraginkortasuna handitzea ere proposatu du, lan-arauak eta giza eskubideak betetzean zentratuz. «Funtsezkoa da behar adina baliabide esleitzea ikuskapen horiei, eta, aldi berean, babes argiak ezartzea, lan-araudiaren eta immigrazio-araudiaren aplikazioa bereizteko. Horrela, saihestu egingo da ikuskapenen ondorioz agiririk gabeko langileak atxilotzea edo deportatzea», dio txostenak

Etxebizitzaren arazoari dagokionez, txostenak iradoki du EBk funts espezifikoak esleitu behar dituela landa-eremuko langile migratzaileek sufritzen duten etxebizitza-arazo larriei aurre egiteko, arreta berezia jarrita kokaleku informaletan. Funts horiek etxebizitza publiko iraunkorrak eta egokiak garatzeko erabili behar dira, epe luzerako erantzun iraunkorrik eskaintzen ez duten aldi baterako konponbideetatik harago.

Gainera, etorkinen kontzentrazio handia dagoen eremuetan garraio publikoaren sistema indartzeko funtsak esleitzea ere eskatu du txostenak. Enplegatzaileek ere parte hartu behar dute, langileak beren lantokietara modu seguruan iritsi ahal izatea eta oinarrizko zerbitzuetarako sarbide osoa bermatuz.