733 milioi pertsona inguruk igaro zuten gosea 2023an, hau da, munduan 11 pertsonatik batek eta Afrikan bostetik batek, Nazio Batuetako bost erakunde espezializatuk gaur argitaratu duten Munduko elikadura-segurtasunaren eta nutrizioaren egoerari buruzko azken txostenaren (SOFI) arabera.

Gosearen eta pobreziaren aurkako munduko aliantzarako Hogeien Taldeak (G-20) Brasilen egindako ministro-bileraren testuinguruan aurkeztutako urteko txostenak ohartarazten du mundua oso urrun dagoela 2030erako 2. Garapen Jasangarriaren Helburua (Gose zero) lortzetik. Txostenak erakusten duenez, munduak 15 urte egin du atzera, eta 2008-09koekin aldera daitezkeen azpizentrazio-mailak izan ditu.

Esparru espezifikoetan aurrerapen batzuk egin diren arren, hala nola hazkundea atzeratzea eta amagandiko edoskitze esklusiboa, pertsona kopuru kezkagarri batek elikagai-segurtasunik ezari eta malnutrizioari aurre egiten jarraitzen du, munduko gose-mailak hiru urtez jarraian gelditu baitira, 2023an 713 eta 757 milioi pertsona azpiratuta, 2019an baino 152 milioi inguru gehiago batez besteko maila kontuan hartuz gero (733 milioi).

Eskualde-joerak nabarmen aldatzen dira: gosea duten biztanleen ehunekoak gora egiten jarraitzen du Afrikan ( % 20,4), Asian egonkor jarraitzen du ( % 8,1) —nahiz eta erronka garrantzitsua den oraindik, eskualdean baitaude munduan gosea duten pertsonen erdiak baino gehiago— eta aurrerapenak erakusten ditu Latinoamerikan ( % 6,2). 2022tik 2023ra, goseak gora egin zuen Asia mendebaldean, Karibean eta Afrikako azpieskualde gehienetan.

Gaur egungo joerei eutsiz gero, 582 milioi pertsona inguru egongo dira modu kronikoan azpibalimentatuta 2030ean, horien erdiak Afrikan, Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO), Nekazaritza Garapenerako Nazioarteko Funtsak (FIDA), Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), Elikagaien Mundu Programak (PMA) eta Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtsak (UNICEF) ohartarazi dutenez. Proiekzio horrek 2015ean, Garapen Iraunkorreko Helburuak onartu zirenean, ikusitako mailen antz handia du, eta horrek aurrerapenaren geldialdi kezkagarria adierazten du.

Ondorio nagusiak goseaz haratago

Txostenak nabarmentzen duenez, elikagai egokiak eskuratzea helburu eskuraezina da oraindik ere milaka milioi pertsonarentzat. 2023an, mundu osoko 2 330 milioi pertsona inguruk elikadura-segurtasun falta moderatu edo larri bati aurre egin behar zioten, eta zifra hori ez da nabarmen aldatu 2020ko bat-bateko gorakadatik, koronabirusak (COVID-19) eragindako gaixotasunaren pandemiaren erdian. Horien artean, 864 milioik baino gehiagok elikadura-segurtasun falta larria izan zuten, eta batzuetan elikagairik gabe igaro behar izan zuten egun oso bat edo gehiago. Kopuru hori oso altua izan da 2020tik, eta, Latinoamerikak hobekuntzak erakusten dituen arren, erronka zabalagoek jarraitzen dute, batez ere Afrikan, biztanleen % 58k elikadura-segurtasun falta moderatua edo larria pairatzen baitu.

Dieta osasungarrietarako sarbide ekonomikorik eza ere arazo erabakigarria da oraindik, eta munduko biztanleriaren heren bati baino gehiagori eragiten dio. Elikagaien prezioei eta hobekuntza metodologikoei buruzko datu berriekin, argitalpenak erakusten du 2.800 milioi pertsonak baino gehiagok ezin izan zutela dieta osasungarririk onartu 2022an. Desberdintasun hori nabarmenagoa da diru-sarrera txikiko herrialdeetan, biztanleen % 71,5ek ezin baitute dieta osasungarririk onartu, eta diru-sarrera handiko herrialdeetan, berriz, % 6,3k. Bereziki, Asiako, Ipar Amerikako eta Europako maila prepandemikoen azpitik jaitsi zen, eta Afrikan, berriz, nabarmen igo.

Amagandiko edoskitze esklusiboaren tasak % 48ra arte igo badira ere, zaila izango da munduko nutrizio-helburuak lortzea. Jaiotzean pisu baxuaren prebalentzia % 15 inguruan gelditu da, eta bost urtetik beherako haurren hazkundearen atzerapena, % 22,3ra jaitsi den arren, ez da helmugetara iristen. Gainera, emaziazioaren prebalentziak ez du hobekuntza handirik izan haurren artean, eta anemiak, berriz, gora egin du 15-49 urteko emakumeen artean.

Era berean, helduen obesitate-kasuen estimazio berriek etengabeko gorakada izan dute azken hamarkadan, % 12,1etik (2012) % 15,8ra (2022). Proiekzioen arabera, 2030ean 200 milioi heldu gizen baino gehiago egongo dira munduan. Malnutrizioaren karga bikoitza — desnutrizioaren koexistentzia, gehiegizko pisuarekin eta obesitatearekin batera — ere handitu egin da mundu osoan adin-talde guztietan. Argaltasuna eta ponderazio-gutxiegitasuna jaitsi egin dira azken bi hamarkadetan, eta gizentasuna, berriz, nabarmen hazi da.

Joera horiek agerian uzten dituzte malnutrizioaren erronka konplexuak, bere forma guztietan, eta esku-hartze espezifikoen premia larria, mundua ez baitago 2030erako munduko zazpi nutrizio-helburuetako bat ere lortzeko bidean, bost erakundeek ohartarazi dutenez.

Elikadura-segurtasunik eza eta malnutrizioa okerrera egiten ari dira faktoreen konbinazio baten ondorioz, horien artean elikagaien prezioen inflazio iraunkorra, herrialde askotan pertsona askoren onura ekonomikoak higatzen jarraitzen duena. Arrazoi nagusiak — gatazkak, klima-aldaketa eta atzeraldi ekonomikoa, esaterako — gero eta ohikoagoak eta larriagoak dira. Gai horiek, azpiko faktoreekin batera (dieta osasungarri eskuraezinak, elikadura-ingurune osasungaitzak eta desberdintasun iraunkorra), bat datoz orain aldi berean, eta haien ondorio indibidualak anplifikatzen dituzte.

Gosearekin amaitzeko finantzaketa

Aurtengo txostenaren gaiak, "Gosearekin, elikadura-segurtasunik ezarekin eta malnutrizioarekin amaitzeko finantzaketa, bere forma guztietan", azpimarratzen du Zero Goseari buruzko 2. GJH lortzeko ikuspegi multifazetikoa behar dela, honako hauek barne hartzen dituena: nekazaritzako elikagaien sistemak eraldatzea eta indartzea, desberdintasunen aurkako borroka eta guztientzako eskuragarriak diren dieta osasungarriak bermatzea. Finantzaketa handiagoa eta errentagarriagoa eskatzen du, elikagaien segurtasunerako eta nutriziorako finantzaketaren definizio argi eta estandarizatuarekin.

Nazio Batuetako bost erakundeetako arduradunek, QU Dongyu jaunak (FAOko zuzendari nagusia), Alvaro Lario jaunak (FIDAko presidentea), Catherine Russell andreak (UNICEFeko zuzendari exekutiboa), Cindy McCain andreak (PMAko zuzendari exekutiboa) eta Tedros Adhanom Ghebreyesus jaunak (OMEko zuzendari nagusia) honako hau idatzi dute txostenaren hitzaurrean: "Elikadura-segurtasunerako eta nutriziorako finantzaketaren defizita zenbatestea eta hori konpontzeko finantzaketa mobilizatzeko modu berritzaileak erabiltzea gure lehentasun handienen parte izan behar dira. Gosearekin amaitzeko eta pertsona guztiei elikagai kaltegabe, elikagarri eta nahikoak eskuratzeko (GJHen 2.1 helburua) eta malnutrizio mota guztiak amaitzeko (GJHen 2.2 helburua) politikek, legeek eta esku-hartzeek baliabide ugari mobilizatu behar dituzte. Ez da soilik etorkizunean inbertitzea; gure betebeharra ere bada. Egungo eta etorkizuneko belaunaldien elikadura eta nutrizio egokirako eskubidea bermatzen ahalegintzen gara".

New Yorkeko Nazio Batuen egoitzan egin berri den goi-mailako Foro politikoan nabarmendu zen bezala, txostenak azpimarratzen du berehalako finantzaketa-defizitak konponbide berritzaile eta ekitatiboak behar dituela, batez ere klimaren ondorioek nabarmendutako gose- eta malnutrizio-maila handiei aurre egin behar dieten herrialdeentzat.

Finantzaketa handiagoa behar duten herrialdeek erronka handiak dituzte finantzaketa hori lortzeko. Aztertutako batez besteko diru-sarrerak eta diru-sarrera baxuak dituzten 119 herrialdeen artean, % 63 inguruk finantzaketarako sarbide mugatua edo moderatua du. Gainera, herrialde horietako gehienek ( % 74) elikadura-segurtasunik eza eta malnutrizioa eragiten duten faktore garrantzitsu bat edo gehiago dituzte. Datuak harmonizatzeko, arriskuarekiko tolerantzia handitzeko eta gardentasuna hobetzeko ahalegin koordinatuak ezinbestekoak dira eten hori gainditzeko eta elikagaien segurtasunaren eta nutrizioaren munduko esparruak indartzeko.