Europako Batasuneko Nekazaritza Politika Bateratuak (NPB) nekazaritza eta abeltzaintza bultzatzeko ematen dituen laguntzak kritikatzen ari dira lurren kontzentrazioa sustatzeagatik eta nekazari handiei neurriz kanpo mesede egiteagatik, WWFk berriki egindako txosten baten arabera. Erakunde ekologista honek salatu du funtsen %60 lurjabe handiei bideratzen zaiela, ingurumenerako praktika intentsiboak eta kaltegarriak sustatuz.

Aberastasun eta lur kontzentrazioa

Txostenean, NPBren 2023-2027 aldirako laguntzak aztertzen ditu WWFk, eta ondorioztatzen du funtsen erdia baino gehiago, 32.000 milioi euro inguru urtean, ustiategien tamainaren arabera esleitzen direla soilik. Sistema horrek nekazari eta abeltzain handiei egiten die mesede, haien lurren hedapena sustatuz eta abelburu kopurua handituz; nekazari txiki eta ertainak, berriz, desabantailan geratzen dira.

Ustiategiaren azaleran oinarritutako zuzeneko laguntzek, batez ere FEAGA funtsetik datozenek, biodibertsitatea kaltetzen duten nekazaritzako baliabide eta praktika tradizionalen erabilera intentsiboa sustatzen dute. «Baserriaren arloan oinarritutako zuzeneko laguntzak abelburuak gehitzea eta nekazaritza tradizionalaren pean laboreak hedatzea sustatzen du, biodibertsitatea eta ingurumena kaltetuz», dio txostenak.

Laguntzak banatzeko eredu horrek lur-jabe handi gutxi batzuen esku dauden lurren kontzentrazioa sustatzen du, eta nekazari eta abeltzain txikiek, berriz, beren lurrak saldu behar izaten dituzte. NPBk nahitaezko ingurumen-neurri batzuk ezartzen ditu, BCAM izenez ezagutzen direnak, baina azken hilabeteetan Europar Batasunak baldintza horiek arindu ditu, martxoan kontinenteko hainbat hiri handitan izandako protestengatik.

Ekitaterik gabeko nekazaritza-politika

Albert Massot Europako Parlamentuko Nekazaritza Batzordeko funtzionario ohiaren iritziz, tamainaren araberako egungo banaketa-sistema zaharkituta dago eta desberdintasunak sortzen ditu. «Egia da hektarea-eredu batek ez dituela iraunkortasun-ahaleginak eta nekazari txikiarentzako laguntza saritzen, eskala-ekonomia baizik. Nekazaritzako enpresarien %3,6k baino ez dute lurren %52 Europan, eta, beraz, ingurumenarekiko duten erantzukizuna beti izango da txikiena baino handiagoa», azaldu du.

NPB berria iaz sartu zen indarrean, eta desberdintasun horietako batzuk zuzentzen saiatu zen, birbanatzeko mekanismo bat sartuz. Mekanismo horrek laguntza gehiago ematen ditu landatutako lehen hektareengatik, nekazari txikiei laguntzeko. Hala ere, aldaketa horiek oraindik ez dira nahikoak. Espainian, adibidez, mekanismo hori laguntza guztien %10,6 baino ez da, baina gehienez 200.000 euroko muga ezarri da enpresa bakoitzeko, desoreka handiak saihesteko.

Erreforma horiek gorabehera, aurreko NPBak, 2014 eta 2020 artean indarrean zegoenak, EBko nekazari eta abeltzainen %20k laguntzen %80 bereganatzea ahalbidetu zuen. Ingurumenaren babesa sustatzeko, NPB berriak aparteko ordainketak ere egiten dizkie derrigorrezkoak ez diren praktika ekologikoak (ekorerregimenak) egiten dituztenei, aurrekontuaren %25 baitira.

Eraberritzeko premia larria

WWFren txostenak NPBren premiazko erreforma baten beharra azpimarratzen du, ekitatiboagoa eta iraunkorragoa izan dadin. Egungo nekazaritza-politika 2018an hasi zen diseinatzen, Europar Batasunak klima-aldaketa geldiarazteko asmo handiko ekimenak abiarazi aurretik, hala nola Itun Berdea, Biodibertsitatearen Estrategia eta Landaren Estrategia Mahaira. Ingurumen-politika horiek, nahiz eta asmo onekoak izan, azkenean talka egin dute nekazarien interesekin, eta gaur egungo NPBaren ezarpenean atzerapen nabarmena eragin dute; izan ere, 2021ean sartu behar zen indarrean, baina bi urtez atzeratu zen.

2024an, NPBk Europar Batasunaren aurrekontuaren %31ko gastua dakar, eta guztira 53.800 milioi euro bideratuko dira landa-eremura. Politika horrek zuzenean eragiten dio Espainiari, Frantziaren ondoren NPBko funtsen bigarren hartzailerik handienari. WWFren txostenak agerian uzten du inbertsio-funtsek Espainiako nekazaritza-merkatua bereganatzen dutela, handiei mesede egiten dien sistema bati etekina atereaz, nekazari txikien kaltetan.

Espainiako nekazari txikiak ordezkatzen dituen UPA nekazaritza-erakundeak ikuspegi baikorragoa du, eta aurreko NPBrekin alderatuta lortutako aurrerapenak nabarmentzen ditu. «Birbanaketa-laguntza %10ekoa soilik izatea eztabaida dezakegu, baina garrantzitsuena da sartu dela. Azaleran oinarritutako laguntzek hamarkadak dituzte, eta ezin dugu espero NPB errotik aldatzea aldi batetik bestera», esan du Javier Alejandre NPBko teknikariak.

Etorkizun iraunkorragoa

Funtsezkoa da Europako nekazaritza-politikak iraunkortasun- eta ekitate-helburuekin lerrokatzea, nekazari txikiei lagunduz eta ingurumena errespetatzen duten jarduerak sustatuz. Laguntzak birbanatzea eta ekorerregimenak ezartzea urratsak dira norabide egokian, baina oraindik asko dago egiteko desberdintasunak zuzentzeko eta Europako nekazaritzarentzat etorkizun iraunkorra bermatzeko.

WWFren txostenak eta Albert Massot bezalako adituen iritziek NPBren erreforma sakon eta esanguratsu baten premia azpimarratzen dute. Europar Batasunak bere gain hartu behar du bere erantzukizuna, eta bermatu behar du nekazaritza-laguntzek lurjabe handi gutxi batzuei mesede egiteaz gain, nekazari txikiei ere laguntzea eta gure ingurumena babestuko duten nekazaritza-praktika jasangarriak sustatzea.