Krisi klimatikoaren inpaktuak gero eta nabariagoak diren heinean (bero-boladak, lehorteak edo uzta txikiagoak), gero eta zailagoa da ebidentzia ukatzea. Negazionismoa, tradizionalki ulertu izan den bezala, -aldaketa klimatikoa ez dela existitzen esatea- gero eta marjinalagoa da, eta aldi berean beste joera bat hazten ari da, hainbat edo arriskutsuagoa, adituen arabera: ekintza klimatikoaren buxadura.

* Nuria Almiron komunikazioaren etikan eta ekonomia politikoan katedraduna da Pompeu Fabra Unibertsitatean; aitzindarietako bat da buxaduraren ikerketan

Nork oztopatzen du ekintza klimatikoa gure herrialdean?

Ba ia mundu guztia. Industriaren, energiaren, nekazaritzaren eta abeltzaintzaren edo garraioaren sektoreak dira oztopo handi eta klasikoak. Baina politikatik oztopatze handia egiten da, eta, are gehiago, herritar-mailan ere oraindik inkontzientzia handia dago gure eguneroko ekintzek dakartenaz, horietako asko alferrikakoak baitira.

Zergatik hitz egiten duzue buxaduraz eta ez negazionismoaz?

Sinonimo gisa erabiltzen dira, baina ez dira sinonimo. Negazionismoaz hitz egiten dugunean, hiru gauzaz hitz egin dezakegu. Lehenengoa, klima-aldaketa dagoela ukatzen dutenak. Hortik ia ez dago ezer, Estatu Batuetan ere oso txikia da. Bigarren kategoria antropogenikoa izatearen negazionismoa da, giza jardueraren ondorioz izatearen negazionismoa, eta hori handitzen ari dela uste dut. Eta hirugarren mota, hedatuena, existitzen denik ukatzen ez duena da, baina horrek esan nahi dituen aldaketak ulertzeari uko egiten dio, dela gizarte mailan, dela maila pertsonalean: hartzen ditudan hegazkinak, jaten dudan haragia eta abar.

«Industriek ahalegin handia egin dute ekintza klimatikoko politikei boikota egiteko, politika horiek geldiarazteko edo politika horietan parte hartzen ari direla adierazteko.«

Baina industrian zabalduena ekintza klimatikoko politikak atzeratzea da, hori duela 20 edo 30 urtetik dago aztertuta. Industriek ahalegin handia egin dute ekintza klimatikoko politikei boikota egiteko, politika horiek geldiarazteko edo politika horietan parte hartzen ari direla adierazteko, baina atzetik boikota egiten ari dira.

Horregatik deitzen diogu buxadura, hori egin dezakeelako klima-aldaketaren ukatzaile den erakunde batetik Boeing, Nestlé edo beste edozeinetara. Beren narratiba da esatea asko kezkatzen dituela klima-aldaketak, baina, ondoren, bastidoreen artean lobby-a egiten dute, emisioak arintzen benetan lagun dezakeena geldiarazteko. Errealitateari gehien egokitzen zaion kontzeptua da.

Nola jarduten dute presio-taldeek, oztopatze horren eragile nagusietako bat direla diozuenean?

Bruselan egiten da lobby garrantzitsuena. Orain arte, Europan ez dugu izan argi eta garbi ukatzaile klimatiko izan den gobernurik. Onartu dute hau oso arazo handia dela, baina ez dute ezer egiten. Eta, neurri batean, ez dute ezer egiten, lobby-en presio handia dutelako. Presio publikoa edo politikoa jartzeko gaitasuna dute, ate birakariekin bezala. Mundu honetan oso zaila da batzuk eta besteak bereiziko dituen marra bat jartzea.

Pentsatu behar dugu gai teknikoak ez dagoela beren kabuz konpon ditzakeen gobernurik, logikoa da, ez dute guztian adituik. Beraz, edozein gai teknikotarako, hala nola animalia-haztegien emisioetarako, edonoren aholkularitza eskatzen dute, batez ere baliabide asko dituen eta gobernuekin ondo prestatutako ikerketa-batzordeak eratu ditzakeen jendearen kasuan. Gaitz endemikoa da, konpontzeko oso zaila.

«Agian arazoa da boterea dutenek bakarrik dutela ahotsa eta, aldiz, herritar guztiek izan beharko genukeela ahotsa»

Agian arazoa da boterea dutenek bakarrik dutela ahotsa eta, aldiz, herritar guztiek izan beharko genukeela ahotsa. Suitzan, adibidez, denetarako erreferendumak egiten dituzte. Denborak atzeratzen dituen zerbait da, baina jendeak informatu beharra dakar. Une honetan gobernuak kutsatzen dutenen aholkuak jasotzen ari dira, hau aberrazio bat da. Gainerakoetatik, ikusgarritasun handia duten GKE batzuek baino ez dute boterea eskuratzeko aukera pixka bat, baina ez dute alderatzeko punturik industria-botereek duten sarbide-gaitasunarekin.

Haragi-industriako presio-taldeez ari zarete, agian energiaren sektorekoak bezain ezagunak ez direnez. Zein da bere benetako boterea?

Botere handia dute, guk indar handia jartzen dugu hemen, duela gutxi arte eztabaidatu ez den katebegi handia delako, eta kulturalki zailenetako bat delako, haragiarekin egindako dieta oso errotuta dagoelako Europako gizarte guztietan, eta ez dezagun esan Espainiakoa denik.

Mota askotako emisio ugari dituen sektorea da. Ustiatuta ditugun milioika animalia horiek elikatu egin behar ditugu, eta elikadura hori guztia, hau da, animalientzat bakarrik diren labore-hektarea asko, oso laborantza intentsiboak dira ongarri kimikoetan eta erregai fosiletatik datozen produktuetan. Aztarna ekologikoa izugarria da.

Haragi-lobby handiak Europar Batasuneko adituen batzorde guztietan infiltratu dira erabakiak atzeratzeko. Atzerapen-elementu handienetako bat izan da, eurentzat murriztailea den edozein neurri politiko garatu aurretik, isuriak neurtzeko moduaren inguruan mundu guztia ados egotea eskatu dutela. Hau atzerapen-taktika bat izan da, arrakasta handia duena, nola hasten den eta ez nola amaitzen den jakiten dena.

«Haragi-lobby handiak Europar Batasuneko adituen batzorde guztietan infiltratu dira erabakiak atzeratzeko»

Zer beste taktika erabiltzen dituzte?

Enpresa bakoitzeko lobby eta aterki batzuek baliabide asko dituzten sektore bateko enpresa handi guztiak biltzen dituzte, eta kazetariei nondik datozen identifikatzea kostatzen zaien txostenak finantzatzen dituzte. Adibidez, Europako elikadura-think tank handi bat dago, EUFIC izenekoa (Elikadurari buruzko Europako Informazio Kontseiluaren ingelesezko siglak). Elikaduraren ikerketa institutu handi bat bezala saltzen da, artikulu asko argitaratzen ditu eta dietei buruzko aholkuak ematen ditu. Eta begiratzen baduzu nork sortu zuen eta nork finantzatzen duen, hor ikusiko duzu elikagai-industria handi guztiak daudela. Pepsi-Cola, Coca-Cola, McDonalds, Burguer King.

Ekoizpen benetan independente handia dute, baina beste bat finantzatzaile edo fundatzaile batzuek bultzatzen dute, eta institutu serioko kide gisa saltzen da. Horrek eztabaida faltsua sortzen du, nahasmen handia: "batzuek esaten dute haragiak ez duela hainbeste kutsatzen, edo ez dela kantzerigenoa". Zalantza sortzea tabakoaren industriak dagoeneko erabiltzen duen taktika bat da.

Klima-aldaketa kultura-gerrako elementu bihurtu al da? Gai horren inguruan zeuden adostasunak hautsi al dira?

Boterean egon direnen hipokrisiaren errua dela uste dut, zuk diskurtsoa duzunean, baina gero praktikan aplikatzen ez duzunean, azkenean kontra bihurtzen baitzaizu. Jendea larritzen ari zara benetan oso problematikoa den zerbaiti buruz, baina politikei dagokienez, ez zara koherentea izaten ari. Adibidez, Katalunian jendeari ura murrizten ari gara, baina askoz gutxiago murrizten dugu laboreetarako erabiltzen dugun ur kantitate izugarria, asko animalientzako pentsukoak bakarrik, edo turistentzako.

«Une batean, tresnak ematen ez badizkiozu eta mezu alarmista bidaltzen jarraitzen baduzu, deskonektatu egiten duzu»

Hazkuntza-salda sortzen da, jendeak esan dezan "zuk ere ez baduzu sinesten, nik sinetsi behar dudalako", errebotatzen dira eta esaten hasten dira ez dagoela klima-aldaketarik edo ez digula eragiten. Une batean, tresnak ematen ez badizkiozu eta mezu alarmista bidaltzen jarraitzen baduzu, deskonektatu egiten duzu. Hipokresia politikoa izugarria da, hamarkadak eman baitituzte ezer egiten ez dutela, eta bat-batean, klima-aldaketak asko kezkatzen dituen diskurtsoa saltzen hasi dira, baina herritarrei mehatxu egiten diete, hala nola "gutxiago kontsumitu beharko duzu, gutxiago bidaiatu beharko duzu", hezkuntza-politikak egin beharrean, pedagogia-politikak egin beharrean.

Esan duzu, funtsean, denok garela oztopatzaileak hartzen ditugun ekintzengatik, hala nola asteburu bateko hegaldi merkeak hartzeagatik. Zer eragin duen ez dakigulako da hori, edo badakigu eta berdin zaigu?

Hau guztia egiteko prest gaude. Hau da, hegaldi merkeak hartu genituen, aeronautika-industriak dirulaguntza handia jaso zuelako. Jendea ez da hegan egiten ari nahi duelako, horrelako kontsumo-egoera bat sortu diogulako baizik.

Nik ez dut hegan egiten, baina ez nuke inoiz jendeari hegan egitea debekatuko, errespetu falta handia irudituko litzaidake. Gizarte bat sortu dugu, non pertsona gehienek maila pertsonalean betetzen ez dituzten lanetan lan egiten duten, asteburuan norabait joan ahal izateko, logika horretatik ihes egiteko, duten bizitza horretatik ihes egiteko, hori da daukaten gauza bakarra.

Jendeak bizi-kalitate eta bizitza osoagoak izatea lortu behar dugu, lan askoz ere atseginagoak, kontsumoaren bidez ihes egin beharrik izan ez dezaten.