LAB, ESK, Steilas, EHNE, Etxalde, Hiru eta CGT-LKN sindikatuek Nafarroako 2024ko lan-ezbeharrei buruzko txostena eraman dute Nafarroako Parlamentura. Azpimarratzen da ez direla erregistratzen gertatutako 24.000 istripuetako asko.

Prebentzio-neurriak ez betetzea, lan-prekarietatea edo enpresak markatzen dituen denboren ondoriozko estresa daude, hein handi batean, iaz Nafarroan ofizialki erregistratutako 24.000 lan-istripu traumatikoen atzean, eta datu horiekin ez datoz bat sindikatuak.

LAB, ESK, Steilas, EHNE, Etxalde, Hiru eta CGT-LKN sindikatuetako ordezkari sinikalek Nafarroako 2024ko ezbehar-tasari buruzko txostena aurkeztu dute astearte honetan Foru Parlamentuan, eta mutualitateen lana argi eta garbi kritikatuz egin dute.

Datu ofizialek erakusten dutenez, iaz 22 istripu izan ziren Nafarroan (sindikatuek 26ra igo dute kopurua). Horietatik bederatzi garraioaren sektorean izan ziren, zazpi industrian eta lau eraikuntzan, bederatzi arrazoi ez traumatikoengatik, bost kolpeka eta harrapatuta geratzeagatik (lau hildako makinekin), zortzi errepidean eta lau altueran erorita.

Zifra horiek, nolanahi ere, aurreko urtekoak gainditzen dituzte (bai ofizialetan, bai sindikatuek erabiltzen dituztenetan) eta azken hamarkadako joerari jarraitzen diote, LABeko Inko Iriartek azpimarratu duenez, azken hamar urteetan Nafarroan 140 langile hil dira istripu traumatikoetan.

Azpikontratazioa arrisku-faktore bat dela ziurtatu du, eta ohartarazi du heriotza ez-traumatikoen ondoren ere (intzidentzia kardiobaskularrak edo iktusa, besteak beste) laneko kausak daudela, estresak eragindakoak, gidatzea bezalako lan batzuen sedentarismoak eragindakoak.

Nolanahi ere, oso kritikoa izan da gaur egun mutualitateek duten paperarekin, enpresak, lehenik eta behin, lan-istripu baten berri eman behar baitie, enpresak, aldi berean, bere jatorria halakotzat aitor dezan, askotan ematen ez diren bi urrats, eta horrek dakarren «bidegabekeria larriaz» eta horrek sortzen duen «azpierregistro handiaz» ohartarazi du.

Hori, batez ere, lanpostu batzuetako arrisku psikosozialen eraginean gertatzen da; izan ere, lanpostu horiek «gaixotasunak sortzen dituzte, baina mutuek ez dituzte onartzen» lanekotzat jotzen dira. «Ez diegu inolako sinesgarritasunik ematen datu ofizialei», amaitu du.

Hamar ikuskatzaile bakarrik

Neurriei dagokienez, Europako prebentzio araudia betetzeaz gain, Nafarroan hamar ikuskatzaile baino ez egotea gaitzetsi du, gutxienez 30 beharko liratekeenean lan osasunaren araudia betetzera behartzeko duten funtzio eraginkorra betetzeko.

Horrekin guztiarekin, «ikuskapena, erantzukizuna eta neurri integratuak» eskatu ditu, «mutuen inplikazioaz gain, ehuneko ehun publikoa kudeatzen baitute», baina horien kudeaketa Osasunbidearen ardura izatera pasatzearen alde agertu da.

Hiru sindikatuko Alberto Núñezek garraio sektorearen egoera bereziki penagarriak azaldu ditu, Nafarroako ezbehar-tasari dagokionez bereziki, iaz lan istripuetan ofizialki hildako 20 pertsonetatik bederatzi sektore horretakoak zirela frogatzen duen bezala.

Adibide gisa, duela bi aste Fiteron izandako istripu laukoitza aipatu du. Bertan, bi kamioik talka egin zuten eta lau bidaiariak hil ziren. Profesional bikote bat zegoen txandaka, gidatzen ez gelditzeko. Horrek esan nahi du une horretan gidatzen ez duenak ere ez duela behar bezala atseden hartzen.

«Estres etengabean bizi gara, eta ezinezkoak diren denborak betetzen saiatzen gara, azkartasunez, abiaduraz, ordu presentzial gehiegirekin, eta atseden gisa zamalanetako orduak markatzen ditugu», esan du istripu askoren kausatzat, nahiz eta sektorearen sedentarismoak eta zahartzeak ere (batez beste 56 urterekin) lanekoak ez diren gaixotasunak bezala mozorrotzen diren, esan duenez.

Bestalde, CGTko Gorka Fernandezek deitoratu du Nafarroako laneko hilkortasunaren hazkundearen dinamikak "lanaren ondorioz heriotza naturalizatzea" eragiten duela, eta hori "tamalgarria" dela, Espainiako Bankuaren arabera, 2022an enpresen irabaziak soldatak baino 7 aldiz gehiago igo zirelako; "baliabide horietako batzuk heriotzak prebenitzeko erabili behar ziren".

Taldeak eta Enplegu Plana

Taldeen txandan, Javier Arza (EH Bildu) interpelatzailea kritiko agertu da Enplegu Plan berriaren neurriekin, 4,8 milioi lan-ezbeharrei aurre egiteko erabiliko baititu, eta %35 prebentzio-ordezkariaren figura finantzatzeko, «ez baita eraginkortasunik erakusten ari».

UPNren izenean, Marta Alvarezek bere alderdiak Nafarroan gobernurik gabe eman dituen azken 10 urteetan jarri du arreta, eta datu ofizialen arabera, lan ezbeharren kopurua handitu egin da. Hori dela eta, "norabide aldaketa bat eta talka plan bat" eskatu ditu, baina kritikoa ere izan da "gizarte eredu jakin baten aldeko politika asko dituen" txosten sindikal batengatik.

Isabel Aranburu kezkatuta agertu da Geroa Bairen datuekin, baina aurreikusitako neurrietan konfiantza agertu du, eta ikuskaritza eta zigorrak areagotzearen alde agertu da. Carlos Guzmánek (Contigo-Zurekin), berriz, «hobetzeko tarte handia» dagoela uste du, eta mutuen lana publiko egiteko ideiarekin bat egin du.

PSNtik, Ainhoa Unzuk "inplikatutako eragile guztien hausnarketa sakona" eskatu du, "asko baitaude", eta deitoratu egin du EH Bilduk Enplegu Planari egindako kritikak gizarte itunaren eredua arlo horretan "deabrutu" nahi izatea.

PPren aldetik, Irene Royoren ustez, «ez da nahikoa» Enplegu Planak ezbehar-tasa %20 murriztearen alde egitea, eta ikuskaritza eta zigor gehiagoren beharra azpimarratu du, hori guztia administrazioak gidatuta eta «sindikatuekin eta enpresaburuekin batera».